Giá mía đường đang tăng dần sau một thời gian giảm, nông dân quay lại trồng loại cây này. Ngành chức năng đưa ra giải pháp đầu tư hạ tầng cơ sở, mở rộng diện tích tưới tiêu, góp phần nâng cao thu nhập người trồng mía.

Diện tích mía giảm

Theo Sở NN-PTNT, mía là cây trồng chủ lực, mang lại thu nhập ổn định cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh. Tổng diện tích mía toàn tỉnh tính đến tháng 6/2021 khoảng 22.000ha, năng suất bình quân khoảng 57,4 tấn/ha. Vùng nguyên liệu chủ yếu ở các huyện Sơn Hòa, Sông Hinh, Đồng Xuân, Tuy An, Tây Hòa và Phú Hòa.

Trong những năm gần đây, diện tích sản xuất mía trên địa bàn tỉnh có xu hướng giảm dần từ 27.949ha (năm 2017) còn 21.601ha (năm 2020) do chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (đặc biệt là hạn hán năm 2019) và diễn biến phức tạp của dịch COVID-19 từ năm 2020 đến nay. Tuy nhiên, diện tích mía vẫn đảm bảo cung cấp đủ nguyên liệu cho các nhà máy đường trên địa bàn tỉnh.

Xã Xuân Quang 1 là vùng trồng mía lớn nhất của huyện Đồng Xuân. Thế nhưng những năm gần đây, nông dân chuyển sang trồng keo. Là người trồng mía lâu nay ở thôn Kỳ Lộ (xã Xuân Quang 1), ông Bùi Văn Thức chia sẻ: Gần 20 năm tôi theo cây mía, nhưng năm qua tôi bỏ mía theo keo. Vì có năm nắng hạn, mía chết dần, cuối vụ chỉ còn lỏm giữa. Vùng trồng mía không có nước tưới, mà không có nguồn nước thì không thể bảo đảm năng suất.

Theo bà Nguyễn Thị Trúc Mai, Phó Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Đồng Xuân, mía là cây trồng chủ lực của huyện, nhưng những năm gần đây diện tích mía giảm. Niên vụ mía 2021-2022, nông dân toàn huyện trồng mới và lưu gốc 1.597,5ha, trong khi đó theo kế hoạch là 2.000ha. Mía niên vụ 2020-2021, nông dân thu hoạch 1.041,5ha, năng suất đạt 50 tấn/ha.

Huyện Sơn Hòa là vùng nguyên liệu mía đường lớn nhất tỉnh. Niên vụ 2020-2021, toàn huyện trồng trên 9.600ha. Ông Ralan Thu ở thôn Tân Hiên (xã Sơn Phước) cho hay: Gia đình tôi có hơn 5ha trồng mía 20 năm nay. Mía là cây trồng chủ lực của nông dân Sơn Phước vì có nhà máy đường bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ bà con ngay tại địa phương. Tuy nhiên, thời điểm từ năm 2017-2019, giá mía rớt liên tục, 1ha thu hoạch khoảng 65 tấn mía chỉ bán được 45 triệu đồng, trừ chi phí là hòa vốn. Những năm thời tiết nắng hạn, đặc biệt vào năm 2019, nhiều khu vực chỉ đạt 60% năng suất nên rất nhiều nông dân thua lỗ, nợ nần, phải bỏ mía, chuyển hướng trồng các loại nông sản khác.

Theo ông Phạm Đình Phụng, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa, niên vụ 2017-2018, diện tích trồng mía toàn huyện lên đến 16.000ha, nhiều gia đình giàu lên nhờ mía. Thế nhưng, bước sang giai đoạn 2018-2019, giá đường trong nước rớt mạnh, nhà máy đường chỉ thu mua với giá 700.000-750.000 đồng/tấn. Với giá này, nông dân không có lãi, thậm chí thua lỗ. Thêm vào đó, giai đoạn này, nắng hạn kéo dài khiến năng suất thấp, nông dân không mặn mà trồng mía nên diện tích trồng giảm xuống, chỉ còn khoảng 8.000ha. Niên vụ 2020-2021, giá mía tăng so với trước, giá mía mua tại ruộng là 1.040 đồng/kg nên nông dân toàn huyện trồng trên 9.600ha. Mặc dù vậy, diện tích này vẫn không được như trước.

Cần tăng cường hỗ trợ

Theo Trung tâm Khuyến nông Phú Yên, vùng nguyên liệu mía chủ yếu tập trung ở các vùng gò đồi cao, điều kiện sản xuất còn khó khăn, khó áp dụng đồng bộ các biện pháp thâm canh, luân canh, xen canh nên khi mía chín đồng loạt, gây khó khăn cho việc thu hoạch. Hệ thống thủy lợi để sản xuất mía mặt bằng chung toàn tỉnh vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, phần lớn diện tích sản xuất mía phụ thuộc nước trời, thời gian xuống giống phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết.

Ông Trương Văn Tuấn, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Phú Yên, cho biết hàng năm, Trung tâm Khuyến nông, Viện Nghiên cứu mía đường và các công ty mía đường trên địa bàn tỉnh đã tổ chức khảo nghiệm, du nhập và tuyển chọn các giống mía mới phù hợp với điều kiện canh tác tại địa phương nhằm từng bước thay thế những giống mía cũ đã thoái hóa. Đồng thời thực hiện những mô hình trình diễn đầu tư thâm canh mía có nước tưới làm cơ sở để nhân rộng như giống: LK92-11, Uthong 11, R579, K83-29, KK3.

Tuy nhiên, trên địa bàn tỉnh đến nay vẫn chưa thể nhân rộng các mô hình này vì hạ tầng cơ sở phục vụ việc trồng mía thiếu đồng bộ từ khâu trồng đến khâu thu hoạch. “Hiện nay giao thông vùng nguyên liệu mía có nhiều bất cập, người dân còn tốn thêm chi phí vận chuyển mía từ ruộng ra đường từ 20.000-30.000 đồng/tấn. Đây cũng là nguyên nhân làm giảm lợi nhuận của người trồng mía nên khi thấy cây trồng khác có khả năng đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn thì họ có thể từ bỏ cây mía”, ông Tuấn nói.

Theo ông Đào Lý Nhĩ, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, để nông dân “sống” với cây mía, cần tăng cường hỗ trợ đầu tư sửa chữa và làm mới đường giao thông, hệ thống thủy lợi. Có biện pháp hữu hiệu để khuyến khích nông dân sử dụng hiệu quả các công trình thủy lợi đã đầu tư tưới nước cho vùng nguyên liệu mía. 

MẠNH HOÀI