Sau chuyến khảo sát thực tế, đoàn công tác của Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga (thuộc Bộ Quốc phòng) vừa có đánh giá ban đầu về thực trạng các rạn san hô ở vùng biển ven bờ Phú Yên.

Với những đánh giá này, Sở TN-MT cùng các sở, ngành, địa phương liên quan đang đề xuất những giải pháp, phương án để xây dựng các khu dự trữ thiên nhiên và khu bảo vệ sinh thái cảnh quan ở những khu vực nói trên.

Hệ sinh thái đa dạng và phong phú

Theo Sở NN-PTNT, vùng đất ngập nước ven biển của tỉnh có diện tích khoảng 505ha, phân bố trên 3 thủy vực chính là đầm Cù Mông, vịnh Xuân Đài (TX Sông Cầu) và đầm Ô Loan (huyện Tuy An). Đây là những thủy vực có ý nghĩa quan trọng đối với sinh kế của người dân địa phương, cung cấp ngư trường và mặt nước cho hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản. Hệ thực vật, động vật vùng đất ngập nước và vùng biển ven bờ rất đa dạng, phong phú với hơn 1.310 loài thủy sản, trong đó có nhiều loài quý hiếm, giá trị kinh tế cao…

Còn theo Sở TN-MT, vùng biển ven bờ của Phú Yên được chia thành 4 hệ sinh thái chính gồm hệ sinh thái đầm Cù Mông, hệ sinh thái đầm Ô Loan, hệ sinh thái cửa sông, ven biển và hệ sinh thái rạn san hô. Các hệ sinh thái này đều có giá trị đa dạng sinh học lớn, có giá trị cảnh quan và tiềm năng phát triển nuôi trồng thủy sản, du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng cao…

Theo ông Nguyễn Thái Hòa, Chi cục trưởng Chi cục Biển và hải đảo (Sở TN-MT), hệ sinh thái các vùng biển gần bờ Phú Yên rất đa dạng và phong phú. Theo kết quả điều tra gần đây nhất, về cá được xác định có 388 loài, trong đó có 32 loài cần bảo tồn. Về bò sát, có 4 loài, trong đó có 1 loài nằm trong danh mục Đỏ IUCN (Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế), 2 loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam. Đối với giáp xác cỡ lớn, có 129 loài, trong đó có 6 loài quý hiếm cần bảo tồn. Về loài chân đầu, có 34 loài, trong đó có 14 loài quý hiếm có tên trong Sách Đỏ Việt Nam. Các loài chân bụng, có 73 loài, trong đó có 2 loài quý hiếm có trong Sách Đỏ Việt Nam. Đối với loài hai mảnh vỏ, có 52 loài, trong đó có 9 loài quý hiếm có trong Sách Đỏ Việt Nam. San hô, được xác định 162 loài thuộc 59 giống, 21 họ thuộc 2 lớp san hô cứng và san hô mềm. Rong biển, có 113 loài thuộc 4 ngành là rong lam, đỏ, nâu và lục.

Tuy nhiên, những năm gần đây, vùng đất ven biển và vùng biển ven bờ trên địa bàn tỉnh chịu nhiều tác động như việc khai thác bất hợp lý tài nguyên ven biển, gây ra tình trạng cạn kiệt nguồn lợi thủy sản ven bờ. Nhiều hệ sinh thái biển như san hô, cỏ biển… bị khai thác hoặc phá hủy do các hoạt động neo đậu tàu thuyền, nuôi trồng và khai thác thủy sản.

Tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng tại nhiều vùng nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là tại các đầm, vịnh đang ở mức báo động. Chất thải từ các hoạt động sản xuất, dân sinh và du lịch không được thu gom, xử lý kịp thời đã gây ảnh hưởng lớn đến môi trường ven biển…

Sớm có giải pháp bảo vệ

Theo Sở TN-MT, hiện nay môi trường nước ven bờ trên địa bàn tỉnh còn nằm trong tầm kiểm soát, chưa đến mức báo động. Tuy nhiên, tại một số điểm ở hạ lưu các con sông có dấu hiệu ô nhiễm cục bộ về hữu cơ, vi sinh.

Ông Ngô Văn Yêm, một ngư dân ở thôn Tân Quy, xã An Hải (huyện Tuy An), cho biết: Trước đây, khu vực đầm Ô Loan có diện tích rừng ngập mặn rất nhiều, nhưng khoảng 15 năm nay thì rừng ngập mặn này đã bị xóa sổ và thay vào đó là các ao hồ nuôi tôm.

Các ngành chức năng và địa phương cần phục hồi diện tích rừng ngập mặn ven đầm Ô Loan, đồng thời có giải pháp bảo vệ một số loài thủy sản quý hiếm, có giá trị kinh tế cao như cua xanh, sò huyết, hàu… ở đầm này. Việc phục hồi và phát triển các loài thủy sản đặc hữu ở đầm Ô Loan sẽ tạo sinh kế rất quan trọng đối với ngư dân ven đầm.

Còn theo ông Nguyễn Văn Sinh ở xã Xuân Phương (TX Sông Cầu), trước đây san hô ở vịnh Xuân Đài rất nhiều, nhiều rạn san hô rất đẹp, nhưng khoảng 10 năm nay, san hô trong vịnh này dần biến mất. Nguyên nhân có thể là do phát triển lồng bè nuôi thủy sản quá mức, không theo quy hoạch dẫn tới ô nhiễm môi trường khiến các rạn san hô bị chết…

Theo Sở TN-MT, mới đây, đoàn công tác của Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga (Bộ Quốc phòng) đã khảo sát thực tế, nghiên cứu thực trạng các rạn san hô ở vùng biển ven bờ của Phú Yên. Kết quả đánh giá ban đầu cho thấy, tại cù lao Mái Nhà, khu vực có diện tích san hô khá lớn.

Tuy nhiên, san hô cứng bị chết khá nhiều, rong biển phát triển mạnh, các loài san hô não thuộc họ Faviidae với độ che phủ khá. Khu vực phía tây Hòn Yến có rạn san hô thuộc giống san hô đá Scleractinian với mức độ che phủ tốt. Khu vực nghiên cứu có nhiều cỏ biển, nhưng rất ít cá - một điều khá bất thường khi rạn san hô phát triển tốt.

Các khu vực Hòn Chùa, Hòn Dứa, Hòn Than có nhiều san hô mềm thuộc họ Alcyniidae, nhưng rất ít san hô cứng và cũng rất ít cá. Khu vực Vũng Rô, Hòn Nưa ở phía đông có tàn dư của rạn san hô, một số lượng ít và rải rác có san hô mềm thuộc họ Alcyniidae.

Ở phía tây khu vực này phát hiện nhiều san hô họ Alcyniidae, rải rác có san hô cứng… “Qua khảo sát ban đầu có thể thấy rạn san hô ở các khu vực này khá đa dạng về chủng loại. Tuy nhiên, hiện đa số các rạn san hô này đã và đang bị hủy hoại.

Mục đích của chuyến khảo sát thực tế này là đánh giá và đề xuất thành lập các khu bảo tồn, bảo vệ loài, sinh thái - cảnh quan; tích hợp công tác quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển kinh tế chung của Phú Yên”, TS Hoàng Thị Thùy Dương, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga nói.

Theo bà Lê Đào An Xuân, Phó Giám đốc Sở TN-MT, đơn vị đã thiết lập được 3 phương án đề xuất và lựa chọn phương án tối ưu nhất là đề xuất xây dựng 2 khu dự trữ thiên nhiên gồm Đầm Ô Loan và Đầm Cù Mông; 4 khu bảo vệ sinh thái cảnh quan gồm Cù Lao Mái Nhà, Hòn Yến - Gành Dưa, Bãi Xép - Hòn Chùa và Hòn Nưa.

Đây đều là những nơi có giá trị về mặt đa dạng sinh học cao, có hệ động thực vật phong phú, cảnh quan thiên nhiên đẹp và có nhiều giá trị về mặt lịch sử, văn hóa và phát triển du lịch của Phú Yên.

“Sở TN-MT sẽ tham mưu UBND tỉnh ban hành các văn bản, chỉ thị, hành động nhằm tăng cường công tác bảo vệ đa dạng sinh học và giữ vệ sinh môi trường tại những khu vực có hệ sinh thái đặc trưng. Đồng thời tăng cường tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng dân cư địa phương, du khách tham quan hiểu rõ tầm quan trọng về đa dạng sinh học, thường xuyên tổ chức vệ sinh, thu gom rác thải sinh hoạt, tham gia tuyên truyền và hướng dẫn du khách bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học, đặc biệt là các rạn san hô ven bờ.

Sở TN-MT tiếp tục phối hợp với Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga, các cơ quan nghiên cứu khoa học để đề xuất và triển khai các giải pháp bảo vệ, phục hồi hệ sinh thái rạn san hô vùng biển ven bờ ở Phú Yên”, bà Xuân cho hay.

ANH NGỌC