Được kỳ vọng là một trong ba thành phần kinh tế trụ cột, nhưng đến nay các HTX (nòng cốt của thành phần kinh tế tập thể) vẫn còn mang tư duy bao cấp, chưa tận dụng hết thế mạnh vươn lên xứng tầm. Muốn bứt phá, các HTX phải thay đổi tư duy, xóa bỏ thói quen ỷ lại vào cơ chế, chính sách. Có như vậy, các HTX mới tạo nên những thay đổi căn bản về chất. Trao đổi với Báo Phú Yên về vấn đề này, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết:

Từ thực tế hoạt động của các HTX cho thấy, HTX nào đặt mình vào guồng quay chung của sự phát triển, lấy tiềm năng nội tại mà đi lên thì HTX đó hoạt động hiệu quả. Còn những HTX vẫn “đứng bên lề”, trông chờ vào hỗ trợ của Nhà nước thì luôn ở tình trạng hoạt động cầm chừng.

Nhiều HTX còn ỷ lại, do hiểu sai về cơ hội mà các chính sách, chương trình mục tiêu quốc gia trao cho. Về bản chất, các chương trình quốc gia như nông thôn mới, tái cơ cấu nông nghiệp, mỗi xã một sản phẩm làng nghề… gắn với các HTX để khẳng định vai trò, vị trí của thành phần kinh tế tập thể, giúp HTX biết mình ở đâu và định hướng như thế nào khi đặt bên cạnh các thành phần kinh tế khác. Đồng thời, các chính sách hỗ trợ giúp các HTX bớt khó khăn trong quá trình hoạt động.

Trong khi đó, một số HTX vẫn còn tư duy cũ, chưa hòa nhập được vào cơ chế thị trường nên cho rằng HTX là một trong những thành phần kinh tế trụ cột thì buộc phải được hỗ trợ và chỉ khi được nhận hỗ trợ mới bắt tay vào hoạt động.

Ông Lê Thanh Lam

* Ông có thể phân tích một vài chính sách để thấy rằng chính tư duy chưa đúng khiến các HTX bỏ lỡ cơ hội phát triển?

- Điển hình như chính sách ưu đãi tín dụng, các HTX gắn với nông nghiệp, nông dân, nông thôn nên là đối tượng được vay ưu đãi. Đây chính là cơ hội mà chính sách mang lại để HTX có cơ hội tiếp cận vốn vay với lãi suất thấp mà không cần thế chấp. Nhiều HTX đã tìm tới ngân hàng nhưng một số HTX cứ vay mà không tính tới năng lực sử dụng vốn để sinh lời và trả nợ ngân hàng.

Chính tư duy cố hữu, cứ nhận vốn không may làm ăn thua lỗ đã có Nhà nước chịu, khiến nhiều HTX nợ không có khả năng thanh toán. Hậu quả, ngân hàng “ngại” cho HTX vay; nhiều HTX dù luôn có trách nhiệm với các khoản nợ, nay cần vốn để mở thêm dịch vụ thì không tiếp cận được ngân hàng. Không có vốn thì đồng nghĩa với việc khó phát triển kinh doanh.

Hay chính sách đất đai, Nhà nước chuyển sang cho HTX thuê đất và miễn thuế với phần diện tích nhà kho, sân phơi và dịch vụ phục vụ nông nghiệp. HTX trả tiền thuê đất đồng nghĩa là tài sản nhà đất có giá trị tín chấp vay vốn. Hơn hết, được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sẽ là căn cứ pháp lý cho việc bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi, trưng dụng. Nhưng nhiều HTX không muốn chuyển sang thuê đất vì khoản thuế đất phải đóng hoặc chần chừ chờ hỗ trợ.

Tuy nhiên, Luật Đất đai 2013 cũng quy định nếu không chuyển đổi, các HTX có thể bị thu hồi đất. Như vậy, nhiều HTX không có đất làm trụ sở, không có tài sản thế chấp vay vốn, không được bồi thường vì làm việc trên đất ở tạm do chính quyền địa phương cho mượn…

* Biện pháp nào giúp HTX khơi dậy nội lực để bứt phá vươn lên, thưa ông?

- Đến nay, HTX nào còn tư duy bao cấp, ỷ lại là tụt hậu, khó cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường. Vì vậy, nếu chỉ vận động tuyên truyền là chưa đủ mà phải áp dụng các biện pháp mạnh mang tính kiện toàn, đổi mới. Trong đó đối với các HTX hoạt động không hiệu quả, kiên quyết giải thể, cùng với đó thành lập mới các HTX trên cơ sở nhu cầu thực sự của người dân và các địa phương.

Đối với các HTX đang hoạt động, cách tốt nhất để thay đổi tư duy là học tập từ những điển hình của các HTX tiên tiến, thấy được quá trình tự lập vươn lên của các đơn vị này; những tấm gương của các giám đốc HTX tìm vốn bằng tài sản của chính thành viên hội đồng quản trị, bằng huy động vốn từ các đơn vị liên kết và làm việc trên tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm. HTX nào đáp ứng đầy đủ các quy định thì được thụ hưởng, chứ không có bất kỳ ưu ái nào ngoài quy định. Vì vậy, bản thân các HTX cần thay đổi tư duy để bứt phá phát triển.

* Xin cảm ơn ông!

MINH DUYÊN (thực hiện)