Đứng trước xu thế sản xuất thông minh với cuộc cách mạng 4.0 vào nông nghiệp, các HTX- đại diện cho một thành phần kinh tế, không thể đứng ngoài. Vậy làm thế nào để các HTX không bị đứng ngoài cuộc cách mạng này, trao đổi với Báo Phú Yên, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết:

Không còn cách nào khác, các HTX buộc phải đẩy mạnh hợp tác với các doanh nghiệp, đơn vị khác. Chỉ có như vậy, các HTX mới thu hút được vốn đầu tư, trang bị công nghệ hiện đại và đưa sản phẩm ra thị trường. Sản xuất nông nghiệp hiện nay không còn là tự cung tự cấp trên phạm vi hẹp nên chất lượng sản phẩm không còn được khẳng định theo lối “truyền miệng” như xưa nữa.

Trong cơ chế thị trường, chất lượng sản phẩm chỉ được khẳng định khi có thương hiệu, được cơ quan chức năng chứng thực bằng các chỉ số sinh hóa. Muốn vậy phải hiện đại hóa sản xuất và công nghệ càng cao thì càng có khả năng thương mại hóa sản phẩm trên phạm vi rộng. Trong xu thế chung này, các HTX ở tỉnh ta có rất nhiều tiềm năng để cùng các doanh nghiệp, đơn vị đưa công nghệ 4.0 vào sản xuất.

* Tiềm năng của các HTX ở tỉnh được phát huy như thế nào khi có thêm công nghệ 4.0?

Ông Lê Thanh Lam

- Thế mạnh lớn nhất của các HTX là kinh nghiệm tổ chức sản xuất. Tôi lấy cây lúa làm ví dụ. Các HTX quản lý lịch thời vụ, bố trí máy cày đất, máy gặt, cung ứng lúa giống và tiêu thụ lúa sau thu hoạch cho bà con. Các HTX không làm một mình mà liên kết để làm.

Trong đó, HTX liên kết với chính thành viên có máy để điều hành sản xuất, liên kết với doanh nghiệp, đơn vị thu mua để bao tiêu sản phẩm. Đến thời điểm này, có thể khẳng định, các HTX đang thực hiện rất tốt nhiệm vụ quản lý sản xuất của mình và đủ sức làm chủ chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ đối với cây lúa.

Khi các doanh nghiệp, đơn vị đầu tư công nghệ cho HTX, các HTX có điều kiện nâng cao khả năng điều hành sản xuất của mình. Thay vì phải thông báo lịch thời vụ tới từng tổ sản xuất, hợp đồng từng chủ máy, thuê nhân công phơi lúa rồi loại bỏ những hạt không đạt chất lượng để đóng gói theo yêu cầu bao tiêu…, vừa mất thời gian vừa tốn chi phí.

Khi tất cả các khâu này được HTX tự động hóa bằng công nghệ chắc chắn năng suất tăng, chất lượng sản phẩm đạt và bỏ qua được chi phí cho nhiều khâu, hiệu quả kinh tế sẽ tăng.

Không chỉ quản lý sản xuất, nhiều HTX đang sở hữu sản phẩm nông nghiệp độc quyền như gạo chất lượng cao An Nghiệp, bánh tráng Hòa Đa, rượu tằm Hòa Phong, rau an toàn Bình Ngọc, chim cút Hòa Hiệp Bắc… Điều này khẳng định, các HTX đã nâng cao kỹ thuật, quản lý tốt khâu chế biến, không còn làm thủ công chỉ để cung cấp nguyên liệu thô cho các đơn vị khác.

Hiện máy móc chế biến tại các HTX chưa thực sự hiện đại, các HTX rất cần được đầu tư nâng cao kỹ thuật. Nếu được tự động hóa dây chuyền chế biến, sản phẩm làng nghề mà HTX làm đại diện sẽ có một vị thế mới trên thị trường.

* Liên minh HTX tỉnh đã giúp các HTX khởi động như thế nào, thưa ông?

- Liên minh HTX tỉnh giúp các HTX tiếp cận với sản xuất nông nghiệp hiện đại. Trong năm 2017, đơn vị đã hợp tác với Trung tâm Ươm tạo doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao (TP Hồ Chí Minh). Từ đây, trung tâm này tư vấn cho các HTX chương trình nghiên cứu ứng dụng, xây dựng các dự án rau, hoa, cây dược liệu, nấm…; hướng tới xây dựng thương hiệu các sản phẩm công nghệ cao trên địa bàn tỉnh.

Đồng thời, HTX có yêu cầu thì trung tâm sẽ chuyển giao quy trình kỹ thuật, công nghệ sản xuất giống, xây dựng các mô hình canh tác công nghệ cao để hình thành vùng chuyên canh theo chuỗi liên kết từ sản xuất, chế biến, bảo quản đến tiêu thụ.

Trên địa bàn tỉnh, liên minh cũng tạo mối liên kết với Trung tâm Ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao tỉnh để được hướng dẫn chuyển giao công nghệ một số mô hình sản xuất có thể áp dụng ngay cho các hộ thành viên HTX như trồng dưa lưới trong nhà kính, rau thủy canh…

Cùng với đó, Liên minh HTX tỉnh đứng ra thu hút các doanh nghiệp, đơn vị hợp tác với các HTX. Từ đầu năm đến nay, đơn vị đã hợp tác với Công ty TNHH Smart Agri. Thời gian tới, công ty này sẽ đầu tư công nghệ cao vào sản xuất lúa, cây măng tây, các loại rau gia vị… tại 5 HTX trên địa bàn tỉnh gồm HTX Bình Ngọc, HTX Hòa Hiệp Bắc, HTX Bình Kiến 2, HTX Đông An Phú, HTX An Nghiệp.

Trồng dưa lưới trong nhà kính tại Trung tâm Ươm tạo doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao TP Hồ Chí Minh - Ảnh: MINH DUYÊN

* Tạo việc làm cho lực lượng lao động nông nhàn chính là mục tiêu lớn nhất của các HTX. Nếu các HTX áp dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất thì lực lượng này sẽ được bố trí như thế nào; liệu có giống các nhà máy cắt giảm lao động là điều tất yếu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0?

- Với các nhà máy, mỗi công nhân đảm nhận một vị trí công việc và khi áp dụng công nghệ 4.0, tự động hóa sẽ thay thế vị trí việc làm của các công nhân này, khiến họ mất đi công việc của mình. Các HTX không phải là nhà máy, không sở hữu tư liệu sản xuất của nông dân mà chỉ đứng ra thay mặt các thành viên tổ chức sản xuất.

Có nghĩa là HTX hoạt động tạo ra giá trị kinh tế bằng tài sản của thành viên nên hiệu quả người dân thụ hưởng. Khi áp dụng công nghệ 4.0, giá trị thặng dư tạo ra càng lớn thì người dân thụ hưởng càng nhiều. Lao động làm việc trong HTX chính là thành viên và con em thành viên HTX, sẽ là lực lượng làm chủ công nghệ.

Họ sở hữu tư liệu sản xuất nên có thể tách ra trở thành mô hình nhỏ trong một mô hình lớn HTX. Từ vị trí làm thuê hưởng lương, họ sẽ trở thành chủ của chính mình dưới sự hướng dẫn của HTX. Vì bản chất của HTX là tập hợp cá thể cùng sản xuất, nên dù ở thời kỳ công nghệ nào thì HTX vẫn là “bà đỡ” của kinh tế hộ.

* Xin cảm ơn ông!

MINH DUYÊN (thực hiện)