Quá trình phát triển của kinh tế tập thể, nòng cốt là các HTX gắn liền sự phát triển của đất nước. Nhân Ngày HTX Việt Nam (11/4), chúng ta cùng ôn lại lịch sử loại hình kinh tế này để thấy được ý nghĩa của các HTX trong hỗ trợ phát triển kinh tế nước nhà.

Đồng hành cùng đất nước

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Hữu Thế trao bằng khen cho Liên minh HTX tỉnh về những đóng góp của đơn vị này trong thời gian qua - Ảnh: MINH DUYÊN

Ngày 8/3/1948, tại chiến khu Việt Bắc, HTX Thủy tinh Dân Chủ được thành lập, mở đầu cho sự ra đời của phong trào HTX ở Việt Nam. Sự phát triển của phong trào kinh tế hợp tác, HTX gắn với kết quả của cải cách ruộng đất đã góp phần giải phóng nông dân thoát khỏi sự ràng buộc của phương thức sản xuất phong kiến, đưa nông dân lên vị trí người làm chủ. Đồng thời, phong trào HTX đã đóng góp tích cực trong việc đảm bảo hậu cần cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, động viên sức người, sức của cho tiền tuyến.

Từ năm 1955-1965, miền Bắc được giải phóng, Đảng và Nhà nước chỉ đạo xây dựng, phát triển HTX trong các ngành kinh tế. Bên cạnh phát triển sản xuất, các HTX còn chú trọng giáo dục tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, nâng cao giác ngộ chính trị cho đông đảo quần chúng lao động. HTX còn là nơi đào tạo đội ngũ cán bộ có kinh nghiệm thực tiễn để bổ sung cho lực lượng cán bộ các địa phương.

Từ năm 1965-1975, đế quốc Mỹ đưa máy bay ném bom phá hoại miền Bắc. Với khẩu hiệu “Tất cả để chiến thắng”, “Tất cả để giải phóng miền Nam thống nhất đất nước”, “Vì miền Nam ruột thịt”…, HTX được củng cố, phát triển trở thành lực lượng kinh tế quan trọng của kinh tế hậu phương lớn miền Bắc. Nhờ đó, miền Nam được chi viện lương thực, thực phẩm, hàng hóa tiêu dùng…; góp một phần không nhỏ vào chiến thắng lịch sử mùa xuân năm 1975, thống nhất đất nước. Từ đây mở ra thời kỳ phát triển cao nhất của phong trào HTX.

Từ năm 1996 đến nay, cùng với đường lối đổi mới của Đảng trong phát triển kinh tế đất nước thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế thì khu vực kinh tế hợp tác, HTX cũng có những biến đổi quan trọng. Đầu tiên là Luật HTX năm 1996, được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/1/1997. Đây là mốc quan trọng đánh dấu sự chuyển biến về chất của các HTX, đó là từ cơ chế quản lý tập trung bao cấp chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Tiếp đến là Luật HTX năm 2003 và Luật HTX năm 2012 đã tạo hành lang pháp lý cho các HTX hoạt động hiệu quả.

Ý nghĩa của ngày HTX

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa tư tưởng HTX vào Việt Nam. Trong cuốn Đường kách mệnh viết năm 1927, sau khi phân tích những lợi ích của HTX, Người nhấn mạnh: Tục ngữ Việt Nam có câu “Nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó”, lý luận HTX đều nằm trong điều ấy. Người cũng khẳng định, tính chất của HTX là tổ chức kinh tế - xã hội. Cách tổ chức HTX phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và đi từ thấp đến cao.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngày 11/4/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có thư kêu gọi điền chủ, nông gia Việt Nam tham gia HTX nông nghiệp. Trong thư, Bác viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc…, nông dân giàu thì nước ta giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”; “Nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có HTX ”; “HTX là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh, thì khó nhọc ít mà lợi ích nhiều”.

Trong thư Người còn viết: “HTX nông nghiệp là một tổ chức có lợi to cho nhà nông. Nó là cách tranh đấu kinh tế có hiệu quả nhất, để giúp vào việc xây dựng nước nhà. HTX nông nghiệp là một cách làm cho nhà nông đoàn kết, làm cho nhà nông thịnh vượng. HTX nông nghiệp giúp cho nhà nông đạt đến mục đích, đã ích quốc lại lợi dân”.

Từ đó, Người tha thiết kêu gọi: “Hỡi đồng bào, điền chủ nông gia, anh em ta ai chẳng mong được đầy đủ, giàu có, ai chẳng mong cho nước thịnh dân cường. Vậy chúng ta hãy mau mau chung vốn góp sức, lập nên HTX nông nghiệp ở khắp nơi; từ làng mạc cho đến tỉnh thành đâu đâu cũng phải có HTX”.

Với những ý nghĩa to lớn này, Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam, khóa IV, nhiệm kỳ 2010-2015 thống nhất lấy ngày 11/4/1946 là Ngày HTX Việt Nam và được Thủ tướng Chính phủ công nhận vào ngày 27/7/2011.

Giá trị còn nguyên vẹn

Trước những biến đổi của tình hình kinh tế, chính trị trong nước và trên thế giới, thành phần kinh tế tập thể cũng có những điều chỉnh cho phù hợp với tình hình mới. Nhưng dù thay đổi thế nào, thì giá trị bản chất của HTX được Bác nói đến trong thư kêu gọi vẫn còn mãi. Chính điều này làm nên giá trị của HTX, khẳng định sự tồn tại của HTX trong lòng đời sống nhân dân.

Ngày 20/12/2012, Bộ Chính trị đã ra Kết luận 56 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả của kinh tế tập thể. Kết luận đã khẳng định: “Các cấp ủy đảng, chính quyền, MTTQ, các đoàn thể nhân dân tiếp tục quán triệt và tổ chức thực hiện tốt các quan điểm, nhiệm vụ đã nêu trong Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX; tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, đưa kinh tế tập thể thực sự là thành phần kinh tế quan trọng, góp phần cùng với kinh tế nhà nước ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân, bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị ở cơ sở và đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Phát triển kinh tế tập thể phải gắn với tái cơ cấu nền kinh tế đất nước, chương trình xây dựng nông thôn mới và các chương trình mục tiêu quốc gia khác”…

LÊ THANH LAM

Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh