Tình trạng vi phạm trên các hệ thống thủy lợi xảy ra và kéo dài từ nhiều năm nay và vẫn tiếp tục phát sinh gây ảnh hưởng đến công tác quản lý, khai thác các công trình thủy lợi mỗi khi vào vụ tưới. Để chấn chỉnh tình trạng này cần có sự vào cuộc từ nhiều phía.
Nhiều kiểu xâm phạm
Theo Công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam (Công ty Đồng Cam), hiện đơn vị quản lý và khai thác 5 hệ thống đập dâng, 6 hồ chứa nước, 1 hệ thống trạm bơm điện với 396km kênh tưới. Bình quân, mỗi năm đơn vị này cung cấp nước tưới cho 36.700ha đất sản xuất nông nghiệp trên toàn tỉnh.
Trong các năm qua, Công ty Đồng Cam đã triển khai nhiều biện pháp nhằm quản lý và vận hành hiệu quả các hệ thống thủy lợi. Tuy nhiên, từ nhiều năm nay, tình trạng người dân lấn chiếm, vi phạm hành lang an toàn trên tuyến kênh của các hệ thống thủy lợi vẫn xảy ra và đang tiếp tục phát sinh.
Tuyến kênh N1 thuộc hệ thống kênh nam thủy nông Đồng Cam đoạn qua xã Hòa Thành (huyện Đông Hòa) là một trong những điểm nóng của tình trạng lấn chiếm bờ kênh. Chỉ 2km dọc tuyến kênh này đã có 30 trường hợp vi phạm. Hầu hết các hộ gia đình sống dọc tuyến kênh đều tự ý bắc cầu bằng bê tông trái phép qua kênh. Các cầu bê tông bắc san sát nhau biến tuyến kênh này thành một cống hộp, khiến việc nạo vét, khơi thông dòng chảy gặp nhiều khó khăn. Không chỉ vậy, hầu hết các hộ dân này còn ngang nhiên lấn chiếm bờ kênh xây dựng tường rào, sân nhà. Không riêng kênh N1, hiện các tuyến kênh chính nam, N2, N3, N4, N8, Tân Mỹ... cũng bị chiếm dụng.
Dọc kênh N2 qua các xã Hòa Mỹ Tây, Hòa Mỹ Đông (huyện Tây Hòa), hầu hết bờ kênh đã bị người dân lấn chiếm xây sân nhà, tường rào, làm chái hiên. Trên lòng kênh, gần trăm cây cầu bắc ngang làm đường đi lại bất chấp việc gây cản trở dòng chảy và công tác nạo vét của đơn vị vận hành. Đơn cử như hộ ông Nguyễn Hải ở xã Hòa Mỹ Tây. Từ nhiều năm nay, gia đình ông tự ý bắc cầu qua kênh và còn lấn chiếm khoảng 1,5m bờ kênh để xây dựng công trình riêng phục vụ cho gia đình. Tính đến nay, dọc tuyến kênh N2 có tất cả 120 trường hợp vi phạm.
Trưởng Trạm thủy nông kênh nam Lê Thành Danh cho biết: Trên toàn hệ thống trạm kênh nam có 480 vụ vi phạm pháp luật đối với công trình thủy lợi, tập trung ở các tuyến kênh chạy ngang khu dân cư. Trong đó, vi phạm xảy ra nhiều nhất ở tuyến N2 với 120 vụ, N1 97 vụ, kênh chính 46 vụ, N3 43 vụ, N8 56 vụ, kênh Tân Mỹ 16 vụ...
Tương tự, từ nhiều năm nay, tình trạng vi phạm hành lang bảo vệ an toàn công trình hệ thống kênh bắc thủy nông Đồng Cam cũng xảy ra liên tục. Toàn bộ bờ tuyến kênh chính bắc chạy dọc theo huyện Phú Hòa từ xã Hòa Hội đến Hòa Định Tây, thị trấn Phú Hòa, Hòa Thắng đã bị người dân chiếm dụng trồng các loại cây.
Theo ông Đoàn Văn Thọ, Trưởng Trạm thủy nông kênh bắc, trên toàn hệ thống có tất cả 274 vụ vi phạm hành lang an toàn công trình. Tập trung là trồng cây, xây dựng lều quán, sân nhà, tường rào, chuồng trại chăn nuôi trong hành lang bảo vệ công trình thủy lợi; chăn thả trâu, bò trên đập đất gây sạt lở bờ kênh; tự xẻ kênh đặt ống lấy nước; ngâm tre và các loại cây khác dưới lòng kênh làm cản trở dòng chảy; lưu thông xe có tải trọng vượt quá quy định trên bờ kênh và các công trình thủy lợi khác...
Không chỉ vậy, hiện nay, tình trạng người dân xả nước, rác thải, xác vật nuôi... xuống lòng kênh, đổ dồn về cuối các cấp kênh làm cản trở dòng chảy, gây ô nhiễm môi trường cũng đang ở mức báo động. Điển hình tại bi Đông Mỹ (kênh chính nam) thuộc thị trấn Hòa Vinh (huyện Đông Hòa). Đây là vị trí cuối kênh tưới, nơi đặt cống ngầm qua quốc lộ 1 nên hầu hết lượng rác thải từ đầu nguồn đều dồn về và ứ đọng tại đây, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân xung quanh.
Ông Lê Thành Danh cho biết thêm: Đơn vị đã hợp đồng với Phòng Kinh tế hạ tầng huyện Đông Hòa để thu gom rác thải do người dân xả ra kênh; bình quân mỗi tháng khoảng 20 khối rác. Hiện mỗi ngày đều có công nhân của trạm vớt rác từ lòng kênh để xe thu gom đưa đi xử lý. Ngoài vị trí này còn có một số vị trí khác cũng đang bị nghẽn dòng chảy do rác thải như cống ngã ba Bảng, lù Ba và cuối kênh N1 tại phường Phú Lâm (TP Tuy Hòa).
Cùng phối hợp để xử lý
Theo Công ty Đồng Cam, để chấn chỉnh tình trạng vi phạm, thời gian qua, công ty đã phối hợp với các địa phương kiểm tra, lập biên bản đình chỉ được nhiều vụ người dân xây cầu trái phép trên kênh N1, N2, N3, kênh tiêu quốc lộ 1 thuộc trạm kênh nam. Tuy nhiên số vụ vi phạm được phát hiện và xử lý kịp thời rất hạn chế.
Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Giám đốc Công ty Đồng Cam cho biết: Đặc điểm của các công trình thủy lợi đều nằm ngoài trời, hệ thống kênh tưới lại trải dài hàng trăm cây số, trong khi đó, công nhân của trạm có hạn nên việc quản lý, phát hiện kịp thời các trường hợp vi phạm còn hạn chế. Đồng thời, theo quy định, đơn vị chỉ có chức năng quản lý, khai thác chứ không có chức năng lập biên bản đình chỉ, xử phạt và xử lý vi phạm, trách nhiệm này thuộc về chính quyền địa phương các cấp nơi xảy ra vi phạm.
Trong khi đó, thời gian qua, các địa phương chưa thật sự quan tâm và cương quyết khi xử lý các trường hợp vi phạm. Nhiều địa phương còn cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân đối với diện tích vùng phụ cận của công trình và hành lang kênh mương, gây nhiều khó khăn khi giải tỏa xâm hại, cắm mốc chỉ giới.
Để giảm thiểu số lượng các vụ vi phạm, ngăn chặn vi phạm mới phát sinh, giải quyết triệt để các vi phạm tồn đọng, đơn vị đã có kế hoạch phối hợp với các địa phương kiểm tra, phân loại những trường hợp vi phạm trên tất cả các công trình thủy lợi để có biện pháp xử lý, ngăn chặn. Công ty cùng các địa phương xây dựng quy chế phối hợp bảo vệ công trình; tăng cường tuyên truyền về Pháp lệnh Khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi để nâng cao ý thức người dân.
Đối với vấn đề ngăn chặn tình trạng xả rác thải xuống lòng kênh, công ty đang cùng các địa phương xây dựng thí điểm các vị trí lưới chắn rác trên kênh N1 (hệ thống kênh nam) theo từng xã để người dân và chính quyền địa phương có trách nhiệm bảo vệ môi trường.
Để việc chấn chỉnh các sai phạm đạt được kết quả, chính quyền địa phương các cấp cũng đang vào cuộc. Theo ông Nguyễn Trãi, Chủ tịch UBND xã Hòa Thành, thời gian tới, địa phương sẽ tích cực vào cuộc cùng với đơn vị quản lý để chấn chỉnh tình trạng xả rác thải xuống lòng kênh, góp phần bảo vệ môi trường. Đồng thời cũng phối hợp với Công ty Đồng Cam chấn chỉnh tình trạng vi phạm hành lang kênh mương.
THỦY TIÊN
