Phú Yên đã tổ chức cho hầu hết chủ tàu cá khai thác xa bờ ký cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài, nhưng tình trạng tàu cá và ngư dân trong tỉnh bị nước ngoài bắt giữ vẫn còn xảy ra và có chiều hướng gia tăng. Làm gì để ngăn chặn tình trạng này?

Vi phạm ngư trường

Phú Yên hiện có gần 4.150 tàu cá, trong đó khoảng 1.170 tàu cá có công suất từ 90CV trở lên, số tàu cá đủ điều kiện thường xuyên hoạt động khai thác hải sản trên các vùng biển xa khoảng 560 chiếc và chủ yếu câu cá ngừ đại dương. Song song với việc phát triển kinh tế biển, Phú Yên đã triển khai nhiều hoạt động nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong ngư dân về ý thức tôn trọng, chấp hành quy định của pháp luật Việt Nam và các nước trong khu vực về khai thác hải sản trên biển. Tỉnh còn triển khai nhiều biện pháp nhằm bảo tồn và quản lý nguồn lợi, gắn với kế hoạch quản lý nghề cá, kiểm soát việc khai thác, đảm bảo sử dụng bền vững nguồn lợi, từng bước giải quyết dứt điểm các hành vi vi phạm về hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định trên biển và tại các cảng cá trên địa bàn toàn tỉnh.

Theo Sở NN-PTNT, đến nay, trên địa bàn tỉnh có khoảng 1.170 chủ tàu cá đã ký cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác hải sản. Sở NN-PTNT đã phối hợp với Bộ chỉ huy BĐBP tỉnh, Cảnh sát biển vùng 3 cùng chính quyền các địa phương ven biển tổ chức hơn 10 buổi với khoảng 470 ngư dân là chủ tàu cá tham dự để cung cấp thông tin về ranh giới biển, quy định của các nước trong khu vực về khai thác thủy sản, cung cấp tài liệu cho ngư dân biết để không vi phạm vùng biển các nước. Đến nay, tỉnh đã thành lập 117 tổ đội sản xuất trên biển với 883 tàu cá và 7.727 ngư dân tham gia… Ông Trần Văn Xê, chủ tàu cá PY90250TS ở phường 6 (TP Tuy Hòa), cho biết: Tổ đội sản xuất trên biển mang tên Bạch Đằng (phường 6) có 19 tàu cá thành viên tham gia. Mục đích của tổ đội sản xuất là kịp thời giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn trên biển, hỗ trợ nhau để khai thác có hiệu quả, tham gia bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc, đồng thời nhắc nhở nhau không xâm phạm ngư trường các nước bạn…

Mặc dù nhiều chủ tàu cá đã được các ngành chức năng và địa phương tăng cường tuyên truyền về pháp luật, xử lý sai phạm và tổ chức ký cam kết không vi phạm vùng biển nước ngoài, nhưng tình trạng ngư dân Phú Yên bị nước ngoài bắt giữ vẫn xảy ra. Ông Nguyễn Tri Phương, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, cho biết: Từ năm 2010 đến nay, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra 10 vụ với 11 tàu cá và 111 ngư dân bị các nước Malaysia, Indonesia, Brunei, Philippines bắt giữ. Trong đó, từ năm 2010-2013 có 4 vụ với 4 tàu cá và 55 ngư dân; từ năm 2014-2016, không xảy ra trường hợp nào. Nhưng từ năm 2017 đến nay, việc tàu cá và ngư dân Phú Yên bị nước ngoài bắt giữ có chiều hướng gia tăng, đã xảy ra 6 vụ với 7 tàu cá và 56 ngư dân. Trong số các vụ vi phạm nêu trên có 2 tàu cá bị bắt lần thứ hai cùng với 16 ngư dân, hiện Philippines còn giam giữ 2 tàu cá cùng 24 ngư dân và Indonesia còn giam giữ 1 ngư dân Phú Yên. Nguyên nhân chủ yếu là do tình hình tranh chấp trên biển Đông diễn biến phức tạp; một số ngư dân khai thác hải sản trên các vùng biển chồng lấn; có trường hợp thuyền trưởng cố tình vi phạm vùng biển các nước vì nguồn lợi hải sản ở đó dồi dào…

Tàu khai thác xa bờ của ngư dân TP Tuy Hòa cập cảng Vũng Rô, chuyển cá lên bờ - Ảnh: ANH NGỌC

Xử lý nghiêm

Ông Nguyễn Tri Phương cho biết thêm: Khó khăn nhất hiện nay trong hoạt động khai thác hải sản xa bờ là thông tin về tàu cá và ngư dân bị nước ngoài bắt giữ chủ yếu do chính ngư dân và gia đình báo cáo cơ quan chức năng, nên quá trình xử lý thường chậm và bị động, không xác định chính xác kinh độ, vĩ độ, gây khó khăn trong công tác đấu tranh ngoại giao. Còn nhiều thuyền trưởng, máy trưởng và lao động trên tàu cá khai thác hải sản xa bờ chưa được đào tạo bài bản, mà chủ yếu làm việc theo kinh nghiệm qua thực tiễn sản xuất trên biển, ý thức chấp hành pháp luật chưa cao.

Theo ngư dân Trần Văn Xê, hầu hết thuyền trưởng và chủ tàu cá khai thác xa bờ đều nêu cao ý thức chấp hành tốt các nội dung theo chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về một số biện pháp nhằm ngăn chặn, giảm thiểu tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ. Tuy nhiên, vẫn còn một số thuyền trưởng có ý thức chấp hành pháp luật chưa cao, cố tình vi phạm vùng biển các nước để khai thác hải sản bất hợp pháp. Tỉnh cần xử lý nghiêm đối với các thuyền trưởng, chủ tàu cố tình vi phạm ngư trường các nước như cấm khai thác xa bờ, không thực hiện hỗ trợ các chế độ của Nhà nước. Tuy nhiên, tỉnh và Trung ương cần xem xét các trường hợp tàu cá của ngư dân không vi phạm vùng biển nước ngoài nhưng bị nước ngoài bắt giữ và phải kiên quyết đấu tranh nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho ngư dân… Ngư dân Trần Kim Hoa ở phường 6 cho rằng: Việc các thuyền trưởng đưa tàu sang vùng biển nước ngoài không chỉ ảnh hưởng đến chủ tàu mà còn gây thiệt hại đến ngư dân của tỉnh và cả nước. Nếu cứ vi phạm mà bị các tổ chức quốc tế cấm bán thủy sản thì thiệt hại vô cùng lớn. Việc khai thác hải sản bất hợp pháp không chỉ gây hậu quả về kinh tế mà ngư dân có thể bị bắt giữ, phạt tù, phạt tiền, thậm chí là đánh đổi bằng chính mạng sống của mình như vụ 2 ngư dân ở phường Phú Đông bị lực lượng cảnh sát biển Philippines bắn chết năm 2017. Vì vậy, mỗi chủ tàu cần tuyên truyền nâng cao ý thức cho thuyền trưởng và các thuyền viên.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Hữu Thế cho biết: UBND tỉnh đã chỉ đạo, thông qua các nghiệp đoàn nghề cá, các sở, ngành và địa phương liên quan cần tổ chức nhiều hội nghị, cuộc họp để nâng cao ý thức của ngư dân và các doanh nghiệp trong việc chấp hành chính sách, pháp luật về khai thác, chế biến và tiêu thụ hải sản. Nhưng điều này là chưa đủ. Vì vậy sắp tới, tỉnh sẽ quyết liệt hơn nữa trong việc triển khai các giải pháp nhằm ngăn chặn tàu cá và ngư dân Phú Yên vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài.

ANH NGỌC