Đến nay đã gần 5 năm Luật HTX 2012 có hiệu lực. Tuy trong quá trình các HTX đăng ký lại hoạt động, luật đã phải chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp với thực tế nhưng các HTX, đặc biệt là các HTX phi nông nghiệp vẫn kêu còn bất cập.
Tìm mọi cách
Toàn tỉnh có 32 HTX phi nông nghiệp. Trong đó, 11 HTX tiểu thủ công nghiệp, 10 HTX giao thông vận tải, 1 HTX xây dựng, 6 HTX thương mại dịch vụ và 4 quỹ tín dụng nhân dân. Tuy các HTX này đều đã được cấp đăng ký lại hoạt động theo Luật HTX 2012 nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn sau chuyển đổi như tỉ lệ cung ứng dịch vụ, tư cách thành viên, vốn góp, chia lãi… Trong đó, tỉ lệ cung ứng dịch vụ là bài toán nan giải nhất.
Nhìn lại thời điểm năm 2013, Luật HTX 2012 và Nghị định 193 hướng dẫn thi hành luật quy định tỉ lệ cung ứng dịch vụ ra bên ngoài chiếm từ 20-30% tổng lượng khách hàng của HTX. Điều này được cho là không phù hợp với thực tế, khi mà các HTX phi nông nghiệp với chủ yếu là hoạt động kinh doanh đang có lượng khách hàng ngoài thành viên chiếm trên 50%. Để phù hợp với luật, nhiều mô hình HTX đã ra đời, trong đó mô hình tạo việc làm được cho là phù hợp với các HTX này. Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Mô hình này giúp các HTX thay đổi đối tượng tính tỉ lệ phần trăm. Tức là, vẫn là khả năng đáp ứng nhu cầu thành viên, nhưng chuyển từ chỗ dùng dịch vụ, sản phẩm của HTX làm đơn vị tính, nay chuyển sang dùng khả năng tạo việc làm, đáp ứng nhu cầu công việc của thành viên HTX làm đơn vị tính. Trên thực tế, thế mạnh của các HTX phi nông nghiệp là giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; còn khách hàng của các HTX này lại không phải là thành viên HTX, nên việc thay đổi đơn vị tính này là phù hợp.
Theo ông Nguyễn Diễn, Giám đốc HTX Dịch vụ vận tải khách du lịch Yên Phú (TP Tuy Hòa), HTX có 80 đầu xe của 80 thành viên. Nếu theo luật, hành khách của HTX trên 70% phải là thành viên, còn lại mới phục vụ người dân bên ngoài. Trong khi thành viên đã có xe thì họ tự phục vụ bản thân và gia đình mình, còn ai đi thuê xe khác dùng nữa? Đang gặp khó, HTX được gợi ý không lấy tỉ lệ sử dụng dịch vụ vận tải mà dùng tỉ lệ tạo việc làm cho thành viên HTX. Trung bình HTX có 200 lao động làm việc, chủ xe đồng thời là chủ hộ, lao động là con em hoặc thuê ngoài. Như vậy, HTX đáp ứng trên 80% tỉ lệ nhu cầu việc làm cho thành viên HTX.
Đồng thời để gỡ khó cho các HTX, Chính phủ có Nghị định 107/2017/NĐ-CP (Nghị định 107) giúp giải quyết khó khăn về tỉ lệ cung ứng dịch vụ. Theo đó, luật cho phép tăng tỉ lệ này từ 20-50%. Điều này phù hợp khi áp dụng với các dịch vụ kinh doanh như xăng dầu, xây dựng… ở các HTX nông nghiệp kinh doanh tổng hợp; còn với các HTX phi nông nghiệp thì vẫn chưa thoát “bí”. Các HTX này đều phản ánh, tuy sự điều chỉnh trong tỉ lệ cung ứng dịch vụ được coi là đã tạo điều kiện cho các HTX, song vẫn chưa giải quyết hết khó khăn mà các HTX gặp phải khi điều chỉnh hoạt động theo luật.
Vẫn gặp khó
Ông Lương Tấn Thái, Giám đốc HTX Tân Hòa Bình (huyện Tây Hòa) cho biết: Khó khăn đầu tiên HTX gặp phải là vốn góp thành viên, luật quy định thành viên góp vốn phải trực tiếp tham gia sản xuất tại HTX. Trong khi đó, HTX có được cơ sở vật chất trang thiết bị như hôm nay chủ yếu dựa vào vốn huy động theo Luật HTX 2003. Nay, những người góp vốn ban đầu không muốn đăng ký trở thành thành viên HTX thì đơn vị phải trả lại vốn góp. Khi đó, HTX không còn vốn để đầu tư dài hạn. Mặt khác, việc huy động vốn góp phụ thuộc tỉ lệ phân phối lãi. Trước đây, HTX chia lãi theo tỉ lệ góp vốn. Nhưng hiện Luật HTX 2012 quy định, lãi sau khi trích lập các quỹ phần còn lại chia 51% cho thành viên góp sức (người lao động), 49% cho người góp vốn. Điều này khiến nhiều thành viên không muốn góp vốn với số lượng lớn. Khó khăn tiếp theo HTX gặp phải là tỉ lệ lao động thành viên và tỉ lệ lao động ngoài thành viên. Tuy tỉ lệ này đã được tăng lên 50%, song lao động ở HTX là không cố định nên việc đảm bảo tỉ lệ này gây cản trở đối với HTX mở rộng sản xuất trong những đợt cao điểm. Cụ thể, hiện HTX có 100 lao động làm việc cố định tại xưởng và hàng trăm lao động đang làm việc tại 68 hộ ở 6 cụm vệ tinh rải rác ở các huyện trong tỉnh. Vào lúc nông nhàn hay nghỉ hè, số lao động làm việc sẽ tăng lên, vì đây là lao động thời vụ, họ tranh thủ làm việc lúc rảnh. Nếu HTX tiếp nhận những lao động này thì tỉ lệ phần trăm theo quy định của luật sẽ bị phá vỡ. Nếu không tiếp nhận, thì người lao động không có việc làm và HTX cũng không tăng được sản lượng hàng hóa.
Theo UBND huyện Đông Hòa, địa phương có 6 HTX phi nông nghiệp. Trong đó, 2 HTX vẫn chưa đáp ứng được quy định sửa đổi tại Nghị định 107. Đó là HTX Mộc Việt Tiến có tổng giá trị cung ứng sản phẩm, dịch vụ của HTX với khách hàng không phải là thành viên vượt quá 50%. HTX Gạch ngói Hiệp Thành có tổng tiền lương trả cho lao động không kỳ hạn, không phải thành viên HTX vượt quá 30% tổng tiền lương của HTX.
Ông Lê Thanh Lam cho biết thêm: Các HTX đã thay đổi để phù hợp với quy định của luật; đồng thời, luật cũng đã chỉnh sửa, bổ sung để “khớp” với hoạt động thực tế của các HTX. Nhưng các HTX phi nông nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn. Điều này dẫn tới thực trạng dù đã được cấp đăng ký theo Luật HTX 2012 nhưng chưa có HTX nào hoạt động đúng theo quy định của luật. Đối với những khó khăn của các HTX, Liên minh HTX tỉnh tiếp tục kiến nghị để có những điều chỉnh cho phù hợp.
MINH DUYÊN
