Hiện hai huyện miền núi Sơn Hòa, Sông Hinh, mỗi huyện chỉ còn một HTX hoạt động. Hai HTX này tồn tại được là nhờ chương trình xây dựng nông thôn mới. Thời gian tới khi tiêu chí 13 về tổ chức sản xuất hoạt động hiệu quả có điều chỉnh thì hai huyện có nguy cơ không còn HTX. Giải pháp duy nhất là đầu tư để củng cố lại HTX.
Theo Liên minh HTX tỉnh, huyện Sông Hinh có 6 HTX thì 3 HTX đang làm thủ tục giải thể, 3 HTX còn lại đã đăng ký hoạt động theo Luật HTX 2012. Nhưng 2 trong số đó không hoạt động, tự tan rã; duy nhất HTX Dịch vụ nông nghiệp Đức Bình Đông (HTX Đức Bình Đông) còn hoạt động. Huyện Sơn Hòa, từ 8 HTX nay chỉ còn HTX Dịch vụ tổng hợp Ngân Điền (HTX Ngân Điền). So với các HTX trong tỉnh, hiệu quả hoạt động của 2 HTX này ở mức trung bình. Thực tế, 2 HTX này còn duy trì được tới bây giờ là nhờ chương trình xây dựng nông thôn mới.
Ông Huỳnh Công Bình, Giám đốc HTX Ngân Điền, cho biết: Một thời gian dài, HTX Ngân Điền hoạt động không hiệu quả đứng trước nguy cơ giải thể. Cùng với quá trình xây dựng nông thôn mới, đặc biệt xã Sơn Hà là xã điểm của huyện, của tỉnh nên HTX được vực dậy vào năm 2015. UBND xã giao lại chợ Ngân Điền và công trình nước tập trung cho HTX để làm dịch vụ.
Xã cũng miễn cho HTX phí thuê chợ 1 năm, sử dụng vào sửa chữa chợ. Tuy nhiên, về lâu dài dịch vụ cấp nước khó duy trì ổn định vì công trình đã xuống cấp, HTX bỏ vốn sửa chữa cũng chỉ kéo dài vài năm, còn xây mới thì không đủ vốn. Dịch vụ quản lý chợ tuy có tiềm năng nhưng thành viên HTX không muốn bỏ vốn đầu tư vì HTX chỉ được giao quản lý 3 năm, trong khi đó nếu thời gian thuê từ 10-15 năm thì mới khuyến khích được huy động vốn.
Còn theo ông Nguyễn Thanh Thuận, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Đức Bình Đông, thực tế HTX đã ngừng hoạt động từ năm 2010. Nhờ xây dựng nông thôn mới HTX được củng cố lại hoạt động theo Luật HTX 2012. Đến nay, HTX thu hút được 136 hộ thành viên góp vốn với tổng vốn điều lệ hơn 100 triệu đồng. Nhưng HTX chủ yếu làm các dịch vụ phục vụ như khuyến nông, thủy lợi nội đồng, cày đất…; cho thu nhập “thu đủ chi”, khó tạo cơ hội cho HTX mở thêm các dịch vụ kinh doanh khác.
Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Nếu không có chương trình xây dựng nông thôn mới, gắn tiêu chí 13 với HTX thì có lẽ đã không còn HTX nào hoạt động ở huyện này.
Mới đây, Bộ trưởng NN-PTNT ra Quyết định 69 về việc ban hành sổ tay hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016-2020. Theo đó, từ ngày 9/1/2017, thực hiện tiêu chí 13 tổ chức sản xuất ngoài HTX hoạt động theo đúng quy định của Luật HTX 2012 thì chỉ cần xã có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực đảm bảo bền vững thì vẫn được coi là đạt.
Trong khi đó, ở hai huyện trên, phần lớn diện tích sản xuất của các hộ nông dân là vùng nguyên liệu của các nhà máy và có UBND xã đứng ra hợp đồng với nhà máy để bao tiêu sản phẩm. Huyện Sơn Hòa có Nhà máy đường KCP với hầu hết các hộ trồng mía đều được xã đứng ra đại diện ký hợp đồng; còn huyện Sông Hinh có nhà máy tinh bột sắn, nhà máy đường…
Hai HTX nói trên chắc chắn sẽ không còn chỗ “dựa”. Vậy muốn tồn tại, các HTX phải tái cơ cấu, đủ năng lực đứng ra tập hợp các hộ dân cùng sản xuất, cũng như tổ chức vận chuyển và hợp đồng với công ty.
Ông Lam cũng cho biết: Liên minh HTX tỉnh đã phối hợp với chính quyền địa phương kiện toàn để HTX này thành HTX kiểu mới. Thành công bước đầu của hai đơn vị là đã huy động được người dân tham gia góp vốn trở thành thành viên HTX. Tuy nhiên, hoạt động của các HTX có duy trì được hay không phụ thuộc vào năng lực của HTX và sự quan tâm của chính quyền các cấp…
HẢI PHONG
