Ban chỉ đạo Đổi mới và phát triển kinh tế tập thể tỉnh vừa đưa ra giải pháp chủ yếu tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các HTX phát triển bền vững. Đó là xây dựng và nhân rộng các mô hình HTX kiểu mới; đồng thời các HTX phải chủ động đổi mới suy nghĩ, cách làm để tạo sức cạnh tranh, phù hợp với tình hình mới.
30% HTX yếu kém
Theo Sở KH-ĐT Phú Yên, từ tháng 4/2017, sở này phối hợp với Liên minh HTX tỉnh tiến hành “khám sức khỏe” các HTX trên địa bàn tỉnh. Hoạt động này nhằm nắm bắt tình hình hoạt động, rà soát, củng cố các HTX theo Luật HTX năm 2012; xây dựng mô hình HTX điểm để nhân rộng, cũng như vận động thành lập các HTX kiểu mới. Hiện toàn tỉnh có 175 HTX, trong đó 108 HTX đã đăng ký lại theo Luật HTX năm 2012. Trong số này chỉ có 104 HTX đang hoạt động, 6 HTX được thành lập mới nhưng chỉ 4 HTX hoạt động; số còn lại đã ngừng hoạt động hoặc chờ giải thể. Các HTX đang hoạt động tập trung chủ yếu ở TP Tuy Hòa và các huyện Tuy An, Phú Hòa, Đông Hòa, Tây Hòa, Đồng Xuân. Huyện Sơn Hòa và Sông Hinh, mỗi huyện chỉ còn 1 HTX đang hoạt động, nhưng có nguy cơ trở thành địa bàn “trắng” HTX.
Về chất lượng hoạt động, đa số HTX sản xuất, kinh doanh chủ yếu trong lĩnh vực dịch vụ tổng hợp phục vụ nông nghiệp, phát sinh doanh thu từ hoạt động cung ứng dịch vụ cho các thành viên HTX. Phần lớn HTX chưa có phương án sản xuất, kinh doanh hiệu quả và định hướng hoạt động lâu dài. Do đó, việc cung ứng dịch vụ không thật sự bền vững, thiếu sức cạnh tranh, lợi nhuận rất hạn chế. Năm 2016, doanh thu bình quân của các HTX đạt 2,4 tỉ đồng/HTX/năm, trong đó chỉ có 37/175 HTX có doanh thu từ 1 tỉ đồng trở lên; số HTX yếu kém chiếm đến 30%.
Theo ông Nguyễn Thanh Tùng, Giám đốc HTX Cơ giới đường bộ Tuy Hòa (TP Tuy Hòa), trước đây HTX quản lý gần 400 đầu xe, đến nay chỉ còn 60 đầu xe nhưng hoạt động khó khăn, chật vật vì khó cạnh tranh với các doanh nghiệp khác. Đã vậy, mô hình HTX vận tải chủ yếu làm dịch vụ hỗ trợ xã viên đăng ký, lưu hành bến bãi, giao dịch hợp đồng bến bãi, xử lý rủi ro mà không trực tiếp quản lý các đầu xe nên việc xây dựng thương hiệu dịch vụ vận tải rất khó khăn. Dịch vụ vận tải của HTX chủ yếu phục vụ nhu cầu nội bộ các xã viên nhưng lại bị tính thuế như dịch vụ vận tải bên ngoài nên không động viên được các xã viên gắn bó lâu dài với HTX. Nếu các ngành chức năng không rà soát, có phương thức hỗ trợ kịp thời thì HTX vận tải rất khó tồn tại.
Ông Trần Thiện Kim, Phó Giám đốc Sở KH-ĐT cho biết: Kết quả đợt “khám sức khỏe” các HTX cho thấy hoạt động của các HTX phần nhiều còn khó khăn, vướng mắc như khó xác định lại danh sách thành viên cũng như vốn điều lệ của xã viên; nhiều HTX chưa có phương án sản xuất kinh doanh hoặc có nhưng ít hiệu quả, thiếu khả năng cạnh tranh với các thành phần kinh tế khác. Bản thân các xã viên cũng không mặn mà gắn bó với HTX. Các HTX cũng còn thiếu chủ động, có tâm lý trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.
Cần đổi mới để tồn tại
Trước thực tế trên, các thành viên Ban chỉ đạo Đổi mới và phát triển kinh tế tập thể tỉnh cũng đã yêu cầu các HTX phải chủ động thay đổi tư duy, đổi mới cách nghĩ, cách làm. Muốn vậy, bản thân mỗi xã viên khi gia nhập HTX cũng như lãnh đạo HTX phải chủ động hơn trong việc tìm cách hoạt động có hiệu quả, chủ động đề xuất, triển khai các phương án sản xuất, kinh doanh; có sự hoạch định, định hướng lâu dài, bền vững. Mỗi HTX phải chủ động xác định lĩnh vực ngành nghề, thế mạnh của đơn vị mình, nghiên cứu các mô hình sản xuất mới, tự tạo việc làm và thu nhập cho xã viên cũng như hỗ trợ nhau trong việc phát triển sản xuất, kinh doanh. Việc hỗ trợ cho các HTX cũng cần thực hiện thông qua việc cung cấp giống, kỹ thuật, tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm thay vì hỗ trợ vốn như trước để tạo hiệu quả lâu dài.
Đồng chí Trần Hữu Thế, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban chỉ đạo Đổi mới và phát triển kinh tế tập thể tỉnh, cho biết: Hiện nay, các dịch vụ của HTX chủ yếu phục vụ nhu cầu nội bộ các xã viên, tỉ lệ phục vụ bên ngoài rất thấp. Theo quy định, nguồn thu từ dịch vụ nội bộ sẽ không bị tính thuế, và chỉ thu thuế các nguồn thu từ dịch vụ ngoài. Tuy nhiên, do các HTX không phân định rõ ràng 2 nguồn thu này nên đã bị thiệt thòi không ít. Do vậy, các ngành liên quan cần phân tích, hướng dẫn các HTX, xã viên thực hiện việc ghi sổ sách có tách biệt cụ thể từng nguồn thu để tính thuế đúng quy định. Nếu chưa phân định được các khoản này, ngành thuế có thể tính toán, quy đổi tỉ lệ thu từ sử dụng dịch vụ nội bộ và dịch vụ ngoài để khoán mức thuế phù hợp, đảm bảo quyền lợi cho các xã viên, HTX.
Nói về giải pháp, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Hữu Thế nhấn mạnh: Trong thời gian tới, các ngành, địa phương phải tích cực thành lập mới một số HTX lâm nghiệp, HTX dịch vụ thủy, hải sản, phục vụ hậu cần nghề cá… hoạt động theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả. Đồng thời, Liên minh HTX tỉnh phải chấn chỉnh những HTX hoạt động chưa tốt, không chịu đổi mới và kiên quyết xóa bỏ những HTX yếu kém, không thể phát triển được. Song song với đó là tập trung hỗ trợ cho những mô hình HTX kiểu mới, hiệu quả, những mô hình có khả năng phát triển để làm tiền đề vực dậy các thành phần kinh tế tập thể của tỉnh. Quan trọng nhất là bản thân các HTX, xã viên HTX phải chủ động đổi mới từ tư duy đến hành động, chủ động nghiên cứu và đầu tư vào những mô hình sản xuất mới, có khả năng phát triển lâu dài, mang lại hiệu quả, lợi ích cho bản thân và các thành phần kinh tế tập thể nói chung.
NGÔ XUÂN
