Vừa qua, Sở KH-ĐT phối hợp với Liên minh HTX tỉnh tổ chức khảo sát hoạt động của HTX tại các địa phương trong tỉnh. Qua khảo sát, cơ quan chức năng cho rằng hiện nay còn nhiều HTX hoạt động chưa hiệu quả; nguyên nhân căn bản xuất phát từ nhận thức hạn chế của người dân và cán bộ các cấp về bản chất của thành phần kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX. Trao đổi với Báo Phú Yên về vấn đề này, ông Trần Thiện Kim, Phó Giám đốc Sở KH-ĐT, cho biết:

Về khái niệm chuyển đổi, nhiều người còn hiểu khá mơ hồ. Cần phải khẳng định lại rằng, hiện chúng ta chỉ đăng ký lại hoạt động cho các HTX từ Luật HTX 2003 sang Luật HTX 2012. Từ xưa tới nay, các HTX chỉ chuyển đổi một lần duy nhất vào năm 1996. Đây là mốc quan trọng đánh dấu sự thay đổi hoàn toàn về bản chất hoạt động của HTX. Đó là bao cấp, tập trung sang tự chủ, hợp tác hỗ trợ. Tùy vào giai đoạn phát triển của đất nước, các HTX được vạch ra đường đi bằng văn bản luật. Cụ thể, Luật HTX 2003 định hình các HTX theo mô hình doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp HTX thích ứng với cơ chế thị trường sau một thời gian dài được “bảo bọc”. Còn Luật HTX 2012 hướng các HTX tới việc phục vụ những đối tượng cụ thể, trên tinh thần là nơi tập hợp những cá thể yếu thế, cùng hợp sức lại hỗ trợ kinh tế hộ phát triển.

Những HTX đang hoạt động, sau khi rà soát lại nếu không phù hợp với những quy định của Luật HTX 2012 như tư cách thành viên, vốn điều lệ, tỉ lệ góp vốn, tỉ lệ chia lãi… thì HTX sẽ chuyển đổi thành loại hình doanh nghiệp khác. Còn những HTX đủ điều kiện theo luật chỉ đăng ký lại hoạt động.

* Từ khi Luật HTX 2012 được ban hành cho đến nay, nhiều ý kiến cho rằng luật bó buộc HTX theo kiểu “tự bú sữa con bò do chính mình nuôi”, ông đánh giá thế nào về điều này?

- Luật HTX năm 2012 quy định, các HTX nông nghiệp cung ứng 62% sản phẩm và các HTX phi nông nghiệp cung ứng 50% sản phẩm cho thành viên, khiến nhiều người nghĩ rằng HTX “tự bú sữa con bò do chính mình nuôi”. Đây là cách hiểu trực quan bên ngoài chứ chưa nhìn nhận sâu sắc bản chất của loại hình kinh tế này.

Luật HTX 2012 nhấn mạnh tới tính tự nguyện và hợp tác. Người dân tự nguyện góp vốn, sử dụng dịch vụ HTX. HTX tạo ra môi trường hợp tác cho những cá nhân, gia đình có cùng điều kiện sản xuất muốn gắn kết với nhau cùng làm kinh tế. HTX không đặt nặng yếu tố kinh doanh để lấy lợi nhuận. HTX chỉ là kênh phục vụ nhu cầu sản xuất, sinh hoạt cho thành viên HTX. Đồng thời, HTX có thể cung ứng sản phẩm, dịch vụ cho khách hàng không phải là thành viên theo đúng tỉ lệ quy định. HTX khác với doanh nghiệp chính ở tính cộng đồng xã hội này.

* Kết quả khảo sát cho thấy hiện nay người dân chưa mặn mà vào HTX, nguyên nhân do đâu, thưa ông?

- Qua khảo sát, tôi thấy nhiều người không muốn vào HTX. Theo tôi, nguyên nhân là do người dân còn nặng tư duy HTX kiểu cũ, nhận thức chưa đầy đủ về mô hình HTX kiểu mới. Trong khi thực tế hoạt động kinh tế của họ lại mang yếu tố cơ bản của mô hình HTX kiểu mới. Tôi lấy mô hình kinh tế của ông Đoàn Đắc Miên ở xã Sơn Nguyên, huyện Sơn Hòa để phân tích.

Cá nhân ông Miên chỉ sở hữu 10ha đất trồng mía. Ông đứng ra tập hợp thêm 10 hộ trồng mía nữa cùng bỏ hàng rào, làm cánh đồng trồng mía lớn với diện tích 400ha. Khi làm đất, ông kêu gọi các hộ có máy cày cùng làm. Khi thu hoạch, ông kêu gọi các hộ có xe tải cùng chở mía tới nhà máy. Ông còn vận động mọi người góp tiền làm hệ thống thủy lợi để đảm bảo nước tưới cho mía và chi phí được tính theo diện tích từng hộ… Về bản chất, mô hình kinh tế của ông Miên chính là mô hình HTX mới hiện nay nhưng ông Miên không muốn thành lập HTX vì sợ bị tập trung tài sản, bị cào bằng giá trị lao động mà từ trước tới nay đã tích lũy được… Trong khi trên thực tế, mô hình HTX hoạt động theo Luật HTX 2012 có nghĩa là giám đốc HTX cũng giống như ông Miên đứng ra điều hành công việc chung, số tiền góp vốn mua xe, làm thủy lợi… chính là vốn góp để hình thành vốn điều lệ. Những người đã có phương tiện, nông cụ sản xuất thì HTX đứng ra hợp đồng và trả công như lao động ngoài. Tức là tài sản cá nhân vẫn thuộc cá nhân, giá trị lao động của ai người đó vẫn hưởng. HTX chỉ điều phối công việc cho phù hợp với điều kiện thời tiết, mùa vụ, thị trường; cũng như tập hợp các cá thể lại để sản xuất quy mô lớn gắn với nông nghiệp hiện đại, mang lại giá trị kinh tế lớn hơn.

* Với trách nhiệm của mình, thời gian tới, Sở KH-ĐT sẽ hỗ trợ như thế nào để các HTX hoạt động hiệu quả?

- Từ trước tới nay, Sở KH-ĐT là cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế tập thể nhưng cán bộ phụ trách chỉ làm kiêm nhiệm mà không có biên chế chuyên trách. Khi có Luật HTX 2012, Trung ương mới cho biên chế chuyên trách và UBND tỉnh có quyết định thành lập một phòng riêng gọi là Phòng Quản lý kinh tế tập thể phụ trách các vấn đề về HTX. Đối với cấp huyện, trước phòng NN-PTNT quản lý nhà nước về HTX thì nay giao cho phòng Tài chính - Kế hoạch. Nói điều này để thấy được trách nhiệm của Sở KH-ĐT đối với thành phần kinh tế tập thể.

Thời gian tới, để hỗ trợ các HTX hoạt động, chúng tôi sẽ phối hợp với Liên minh HTX tỉnh, các sở ngành liên quan làm việc với các địa phương trong tỉnh để thống nhất một số nội dung liên quan đến nguồn vốn hỗ trợ HTX; xây dựng mô hình HTX điểm tại các địa phương nhằm phát huy tối đa tính ưu việt của HTX ở cơ sở. Mỗi huyện, thị, thành phố có ít nhất một mô hình điểm để làm khung chuẩn theo đúng quy định của Luật HTX 2012 và nhân rộng ra các HTX khác. Đồng thời, đơn vị cũng phối hợp với Liên minh HTX tỉnh xây dựng chuỗi liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm để xây dựng mô hình HTX kiểu mới.

* Xin cảm ơn ông!

MINH DUYÊN (thực hiện)