Theo quy định của Luật HTX năm 2012, những người tự nguyện góp vốn không vượt quá 20% vốn điều lệ và sử dụng dịch vụ của HTX sẽ trở thành thành viên HTX. Trên thực tế, các HTX đang gặp khó khăn khi xác định lại thành viên góp vốn cũ cũng như thu hút thêm thành viên mới.
Lúng túng
Hiện nhiều HTX gặp khó khi xác định tư cách thành viên thụ hưởng. Ông Phùng Văn Tuấn, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Mỹ Tây (huyện Tây Hòa), cho biết: Từ lâu đối tượng góp vốn vào HTX là hộ thành viên, điều này có nghĩa là nhiều người trong gia đình cùng có quyền thụ hưởng. Đến nay, thế hệ ban đầu góp vốn đã già hoặc mất nên khi HTX xác định lại tư cách thành viên từ nguồn vốn góp cũ thì không biết để ai đứng tên. HTX chia đều vốn cho các con thụ hưởng thì mức góp vốn quá ít so với mức tối thiểu đưa ra tại hội nghị thành viên HTX, trong khi huy động góp thêm vốn thì người dân không đóng. Thậm chí, HTX trả lại vốn góp đó, họ cũng không muốn tới nhận vì quá ít (vài nghìn đồng tới hơn 10.000 đồng).
Trong quá trình sáp nhập, các HTX đã “cào bằng” giá trị vốn góp khiến thành viên không đồng thuận. Ông Dương Đức Tuấn, Giám đốc HTX Kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Xuân Phương (TX Sông Cầu), chia sẻ: Năm 1999, hai HTX ở thôn Lệ Uyên và Trung Trinh được sáp nhập. Trong đó, HTX thôn Trung Trinh làm ăn thua lỗ không còn vốn, còn HTX thôn Lệ Uyên có 225 triệu đồng. Hai HTX sáp nhập, nâng số hộ thành viên lên 626 và số vốn 225 triệu đồng trở thành vốn chung. Khi chuyển sang hoạt động theo Luật HTX 2012, số vốn góp của mỗi thành viên là 360.000 đồng. Số tiền này có được từ việc HTX lấy 225 triệu đồng chia đều cho 626 hộ. Thành viên HTX thôn Lệ Uyên cũ không đồng thuận vì đây là số tiền của họ đóng góp từ trước, còn số thành viên thôn Trung Trinh không có vốn góp. Những thành viên này đề xuất, để tăng vốn điều lệ cho HTX thì thành viên HTX thôn Trung Trinh trước chưa góp vốn thì giờ đóng góp. Trong khi đó, danh sách thành viên cũ của hai HTX này đã bị thất lạc nên không còn căn cứ.
Không ít HTX lúng túng khi xác định giá trị vốn góp cho thành viên khi sáng lập. Ông Nguyễn Ngọc Linh, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phú (huyện Tây Hòa), cho biết: Vốn góp trước đây được tính bằng ngày công, trâu bò, công cụ sản xuất… Năm 1996, khi các HTX chuyển đổi hoạt động, những tài sản này được định giá. Trong quá trình hoạt động, những thất thoát về vốn, trượt giá dẫn tới vốn điều lệ tại HTX không còn bao nhiêu. Còn hiện nay, khi chuyển sang Luật HTX mới, để lập danh sách thành viên, HTX lấy tổng vốn điều lệ chia đều cho số thành viên hiện có để ra vốn góp trung bình, từ 50.000-100.000 đồng/thành viên. Điều này vấp phải sự phản đối của các thành viên cũ vì họ cho rằng, một con bò ngày xưa họ góp giờ không thể tính 50.000-100.000 đồng.
Bên cạnh đó, Luật HTX năm 2012 còn quy định thành viên HTX là người sử dụng dịch vụ của HTX. Trên thực tế, nhiều thành viên có góp vốn vào HTX nhưng không sử dụng dịch vụ HTX và HTX cũng không thể chấm dứt tư cách thành viên của họ. Ông Phan Văn Thuận, Giám đốc HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Quang Nam (huyện Phú Hòa), cho biết: Nhiều hộ trước đây sản xuất nông nghiệp nên tham gia góp vốn trở thành thành viên HTX. Nay, con cái của họ trưởng thành đi làm ăn xa, bản thân họ lớn tuổi đã nhượng lại ruộng và không sản xuất nữa. Họ không lấy lại vốn, cũng không có nhu cầu sử dụng dịch vụ của HTX, trong khi HTX cũng không thể mang trả vốn của họ rồi chấm dứt tư cách thành viên.
Giải pháp từ thực tế
Nhớ lại giai đoạn đầu của việc chuyển đổi hoạt động HTX vào năm 1996, ông Nguyễn Hữu Trị, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Hòa, cho biết: Những năm đó, vốn điều lệ của HTX được tính theo cách là quy đổi toàn bộ tài sản thành tiền theo giá thị trường tại thời điểm đó, rồi chia theo tỉ lệ 30-70. Tức là HTX giữ lại 70% làm vốn, còn 30% chia cho các hộ dân. Hầu hết các HTX trên địa bàn huyện thực hiện theo phương án này. Duy nhất HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phong lúc đó mạnh dạn có thêm phương án chia hết 100% vốn hiện có cho thành viên, rồi tích lũy lại từ đầu. Nhờ đó, HTX minh bạch được vốn góp và quy tụ được thành viên nhiệt tình và thực sự cần HTX. Đến nay, HTX này hoạt động hiệu quả, trở thành lá cờ đầu của tỉnh trong phong trào kinh tế tập thể.
Nhiều địa phương trong tỉnh cũng đã xác định lại tư cách thành viên, mạnh dạn loại bỏ những thành viên không đủ điều kiện nhằm đảm bảo chất lượng thành viên mà không chạy theo số lượng như trước kia. Theo UBND huyện Đông Hòa, địa phương có 17/18 HTX đăng ký lại hoạt động theo Luật HTX năm 2012. Theo đúng những quy định của luật thì hiện toàn huyện có hơn 16.400 thành viên HTX, giảm 2.000 thành viên so với trước đây. Các thành viên HTX hiện nay đều đảm bảo điều kiện về vốn góp, mức độ sử dụng dịch vụ HTX. Nhờ đó, vốn điều lệ tại nhiều HTX tăng lên, như: HTX Dịch vụ nông nghiệp tổng hợp Hòa Hiệp Nam 1 tăng từ 96 triệu đồng lên 154 triệu đồng, HTX Sản xuất gạch ngói Hiệp Thành tăng từ 219 triệu đồng lên 2,8 tỉ đồng, HTX Việt Tiến tăng từ 560 triệu đồng lên 1,6 tỉ đồng…
Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Không thể có quy định cụ thể nào cho từng khó khăn của mỗi HTX. Chúng ta có hai căn cứ cơ bản của Luật HTX năm 2012 và Nghị định 193 của Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật HTX. Đó là thành viên HTX phải góp vốn với mức vốn góp tối thiểu do đại hội thành viên quy định còn vốn góp tối đa không vượt quá 20% vốn điều lệ HTX và sử dụng dịch vụ của HTX. Khi đó, với những thành viên không góp vốn hoặc góp vốn không đủ bằng mức vốn góp tối thiểu và không sử dụng dịch vụ của HTX sẽ không được coi là thành viên HTX. HTX phải trả lại vốn đã góp cho thành viên đó, dù giá trị vốn góp nhiều hay ít. Các HTX xác định giá trị vốn góp cũ căn cứ vào giá trị quy đổi từ năm 1996. Các HTX không đủ năng lực hoạt động, khó thu hút được thành viên góp vốn hoặc vốn điều lệ quá ít không đủ hoạt động thì tiến hành giải thể để thành lập HTX mới. Mục đích cuối cùng của việc xác định lại tư cách thành viên HTX là thanh lọc thành viên thực sự cần HTX như là nơi tập hợp của những hộ cá thể yếu thế, muốn sát cánh cùng nhau làm kinh tế hộ.
MINH DUYÊN
