Hoạt động xuất nhập khẩu là một trong các nhân tố quan trọng thúc đẩy kinh tế phát triển, tác động đến các lĩnh vực quan trọng như sản xuất, tiêu dùng, đầu tư nước ngoài, hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, những năm qua, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh còn thấp, mức tăng trưởng chưa đáng kể. Để tăng giá trị xuất khẩu hàng năm, UBND tỉnh, cơ quan chức năng, doanh nghiệp cần có những giải pháp phù hợp.

Sản phẩm xuất khẩu trực tiếp chỉ chiếm 35%

Theo Sở Công thương, năm 2016 sản phẩm xuất khẩu trực tiếp tại Phú Yên chỉ chiếm khoảng 35% tổng sản phẩm xuất khẩu của tỉnh (tương đương khoảng 110 triệu USD trong tổng số khoảng 300 triệu USD hàng hóa xuất khẩu của Phú Yên trong và ngoài tỉnh). Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu gồm: Nhân hạt điều, thủy sản, quần áo may sẵn, sản phẩm gỗ, tinh bột sắn, kính pano xây dựng… Điều này cho thấy tiềm năng xuất khẩu của tỉnh rất lớn nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Cụ thể, năm qua, sản lượng chế biến thủy sản xuất khẩu đạt 7.350 tấn, tăng 10,7% so với năm 2015; sản lượng này tương đương giá trị xuất khẩu khoảng 60 triệu USD nhưng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của tỉnh thực tế chỉ đạt 30 triệu USD. Hay như sản phẩm nhân hạt điều xuất khẩu năm 2016 đạt 9.500 tấn, tương đương khoảng 70 triệu USD, nhưng sản lượng nhân xuất khẩu tại tỉnh chỉ khoảng 28 triệu USD. Như vậy, khoảng 58% sản lượng nhân chế biến tại tỉnh được xuất khẩu ở các tỉnh bạn, chưa mang lại kim ngạch cho tỉnh. Ngoài ra, ở một số lĩnh vực khác, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng như sản phẩm gỗ, dăm gỗ xuất khẩu, tinh bột sắn, mây tre đan, quần áo may sẵn… đều có bước phát triển nhưng không xuất khẩu trực tiếp mà tham gia vào chuỗi của các doanh nghiệp lớn ở khu vực phía Nam, nên kim ngạch xuất khẩu tại tỉnh khá khiêm tốn.

Sơ chế cá ngừ đại dương xuất khẩu, một thế mạnh của Phú Yên - Ảnh: NGÔ XUÂN

Ông Trần Ngọc Ẩn, Giám đốc Công ty CP Công nghiệp gỗ Trường Thành, cho biết: Hiện nay, môi trường đầu tư của Phú Yên không bằng các tỉnh bạn. Với mặt hàng gỗ, chi phí sản xuất, tiền thuê mặt bằng… đều cao, doanh nghiệp khó tạo giá cạnh tranh với thị trường nên phải bán sản phẩm qua doanh nghiệp khác, làm “chảy máu” kim ngạch xuất khẩu. Còn theo ông Lương Tấn Thái, Giám đốc HTX Tân Hòa Bình, đơn vị sản xuất sản phẩm mây, tre lá với giá trị từ 10-15 triệu USD/năm, nhưng kim ngạch xuất khẩu mang lại cho tỉnh chưa có vì hầu hết sản phẩm được bán cho doanh nghiệp xuất khẩu ngoài tỉnh.

Theo ông Đào Tấn Cam, Giám đốc Sở Công thương, để tăng thêm kim ngạch xuất khẩu cho tỉnh, năm qua, sở đã đào tạo nghiệp vụ theo phương pháp cầm tay chỉ việc, đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc mở tờ khai hải quan, cải tiến cách kết nối và đưa thông tin thị trường từ các tham tán thương mại, làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp có trụ sở chính ngoài tỉnh có cơ sở chế biến tại tỉnh… Tuy nhiên, kết quả tăng trưởng chưa đáng kể, chỉ khoảng 110 triệu USD, đạt 92% kế hoạch, tăng 6,1% so với năm 2015 và tăng bình quân 37% giai đoạn 2014-2016. Con số này cũng cho thấy giá trị xuất khẩu của tỉnh còn khá khiêm tốn so với thực tế hoạt động sản xuất, chế biến hàng xuất khẩu trên địa bàn tỉnh.

Doanh nghiệp chưa mặn mà

Mặc dù thời gian qua, UBND tỉnh, các ngành chức năng đã rất nỗ lực để giúp doanh nghiệp phát triển, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư… nhưng trên thực tế, cộng đồng doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong hoạt động xuất khẩu. Theo ông Trần Ngọc Ẩn, hiện Công ty CP Công nghiệp gỗ Trường Thành phải tự tìm kiếm khách hàng, thị trường. Doanh nghiệp chưa có cơ hội tham gia, học tập kinh nghiệm, nắm bắt thông tin từ các hội chợ thương mại quốc tế. Còn ông Nguyễn Hưng Hòa, Giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Nguyễn Hưng, chia sẻ: “Công ty có thế mạnh về chế biến cá ngừ đại dương. Năm 2016, doanh nghiệp thu mua và chế biến 13.000 tấn, đạt doanh thu 500 tỉ đồng. Nhưng trong năm qua, chúng tôi không chú trọng nhiều đến việc xuất khẩu vì tỉnh chưa có chính sách cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu. Địa phương cũng chưa có định hướng trọng tâm nên Công ty TNHH Thủy sản Nguyễn Hưng chưa mạnh dạn đầu tư”.

Sản xuất hàng may mặc xuất khẩu tại Xí nghiệp may An Thịnh (Công ty CP An Hưng) - Ảnh: VÕ PHÊ

Theo ông Phạm Phi Hùng, Giám đốc Công ty TNHH Nguyên Thông, hiện nay, công nghệ sản xuất của ngành điều nước ta rất tiên tiến. Tuy nhiên, các ngân hàng đang hạn chế cho vay trong ngành này nên hầu hết doanh nghiệp điều ở Phú Yên đang thiếu vốn để đầu tư, phát triển sản xuất. Còn bà Ngô Thị Thu Huyền, Giám đốc Công ty TNHH Long Việt, cho biết: Doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu hạt điều với công suất 45 tấn/ngày; giải quyết việc làm cho hơn 3.000 lao động tại Phú Yên với mức thu nhập từ 3-5 triệu đồng/tháng. Công ty dự kiến mua thêm nhà máy để nâng công suất lên 80 tấn/ngày nhưng chúng tôi đang gặp khó khăn vì giá đất nông nghiệp ở Phú Yên cao hơn so với các tỉnh. Công ty TNHH Long Việt mong UBND tỉnh hỗ trợ để chúng tôi có điều kiện phát triển, góp phần vào việc nâng kim ngạch xuất khẩu cho Phú Yên.

Cần giải pháp, chính sách hỗ trợ

Theo Sở Công thương, hiện cơ cấu sản phẩm xuất khẩu chủ yếu của tỉnh là các sản phẩm chế biến từ nông, lâm, thủy sản (chiếm khoảng 80%) nên phụ thuộc vào mùa vụ. Tổng năng lực sản xuất theo ngành hàng tuy lớn nhưng phân tán nên có khó khăn trong đàm phán ký kết, hợp đồng. Cơ sở hạ tầng, dịch vụ lưu kho, bãi, giao nhận, vận chuyển, thủ tục giấy tờ, đóng gói bao bì… chưa đáp ứng nhu cầu. Năng lực tài chính và khả năng huy động vốn lớn của các doanh nghiệp còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp có quy mô nhỏ nên không xuất khẩu trực tiếp mà tham gia vào chuỗi của các doanh nghiệp lớn ở ngoài tỉnh. Công tác thông tin hỗ trợ doanh nghiệp về thủ tục mở tờ khai hải quan điện tử đến cộng đồng doanh nghiệp trong năm 2016 tuy đã thực hiện khá tốt, nhưng vẫn chưa được các doanh nghiệp ngoài tỉnh tin tưởng…

Để góp phần đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của tỉnh, nhiều doanh nghiệp cho rằng ngoài khả năng, nội lực của doanh nghiệp, họ rất cần sự quan tâm, chia sẻ, hỗ trợ từ UBND tỉnh cũng như các địa phương, ngành chức năng bằng những giải pháp, chính sách thiết thực nhất. Còn theo ông Đào Tấn Cam, Hội Doanh nghiệp, CLB Doanh nghiệp và doanh nhân tiêu biểu tỉnh cần tiếp tục thực hiện vai trò là cầu nối giữa các doanh nghiệp; cùng phối hợp với cơ quan nhà nước phản ánh những vấn đề khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, kinh doanh xuất khẩu để tỉnh có giải pháp tháo gỡ kịp thời, hỗ trợ thúc đẩy phát triển sản xuất, xuất khẩu. Các doanh nghiệp cũng cần chú trọng xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm; chủ động tìm hiểu thông tin thị trường, giá cả, quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật, bảo vệ môi trường, chính sách thuế quan của các nước. Sở Công thương cam kết đã và sẽ là đại diện của doanh nghiệp khi xây dựng mẫu mã, bao bì, thực hiện thủ tục hải quan tại tỉnh và các thủ tục hành chính khác.

VÕ PHÊ - TUẤN KIỆT