Nhiều ngư dân nhận lời đi bạn, đã ứng tiền trước nhưng đến ngày tập trung xuống tàu ra khơi thì… tắt điện thoại.

“Méo mặt” tìm bạn

Ông Trần Ngọc Cường, chủ tàu PY96455 ở phường 6, TP Tuy Hòa, chuyên nghề câu cá ngừ đại dương, mếu máo: “Trước Tết Đinh Dậu, tôi đã ứng 3-5 triệu đồng cho mỗi người nhận lời đi bạn; trong đó, 1 triệu đồng tặng gia đình, còn lại là cho mượn trước rồi sẽ trừ sau chuyến biển. 10 người đều đồng tình cam kết mùng 6 tết này (2/2) tập trung lên tàu ra khơi. Vậy mà sáng đó, chỉ 5 người có mặt tại bến, số còn lại thì… tắt điện thoại! Thiếu nhân lực, tàu nhà đành phải nằm chờ tìm cho đủ bạn, dời ngày xuất bến đến 16 tháng Giêng (12/2). Nhưng mà chẳng biết rồi người nào lại “tắt điện thoại” nữa đây…?”.

Tương tự, ông Nguyễn Thanh Hiệp, thuyền trưởng tàu xa bờ PY96572 ở TP Tuy Hòa, cũng đang thấp thỏm thiếu bạn cho chuyến xuất bến ngày 10/2. “Trước tết này, gia đình tôi đã ứng 40 triệu đồng cho 10 bạn tàu. Tất cả đều đã “ok tình thương mến thương”. Thế nhưng, tôi lại “nghe mùi phá kèo”. Bạn tàu thì ở tứ phương, gia đình tôi đang chia nhau đi thăm hỏi, “hâm nóng cam kết” để mong họ đúng hẹn, đảm bảo chuyến biển trót lọt…”.

Thuyền trưởng Hiệp cho biết thêm, tình trạng khan hiếm nhân lực đi biển là chuyện “rên xiết” nhiều năm qua của các chủ tàu xa bờ vùng Nam Trung Bộ. Bởi thu nhập nghề xa bờ ngày càng giảm dần, nhiều ngư dân chỉ thích tìm việc trên bờ, dù thu nhập ít hơn nhưng đỡ hiểm nguy. Chủ tàu nào cũng đều có cách chăm lo, thu hút riêng đối với lực lượng đi bạn nhưng nhiều lúc vẫn phải nằm bờ do thiếu nhân lực. “Cách đây mươi năm, khi nghề xa bờ thu khẳm, nhiều người làm ruộng rẫy cũng xin đầu quân ra biển. Nay thì nhiều trai tráng dân biển cũng chẳng còn mặn mà ra khơi… Mỗi đợt tàu nằm bờ là chủ tàu “khóc ré” bởi bao nhiêu tiền bạc phải ra đi để trả ngân hàng, bảo dưỡng tàu, chi dùng gia đình…”, ông Hiệp than thở.

Làm sao chống “phản kèo”?

Chủ tàu Trần Ngọc Cường bức xúc: “Lỡ chuyến biển mùng 6 tết vừa qua, tôi tìm đến tận nhà một số bạn “nhận tiền, phá kèo” thì được vợ họ cho biết “ổng đi biển rồi”. Thì ra, mấy ông này “bắt cá hai tay”, đã nhận tiền và cam kết đi cho tôi nhưng lại… nhận tiếp của người khác, phá kèo với tôi. Khi tôi “làm dữ” thì vợ họ năn nỉ “để ổng đi biển về rồi trả lại tiền”. Thiệt chẳng biết nói làm sao!”.

Cũng theo ông Cường, giao kèo lâu nay giữa chủ - bạn không có giấy tờ “ký tá” gì cả, chủ yếu dựa trên tinh thần bạn bầu nghề biển truyền thống. Vì thế khi bị “lật kèo”, chủ tàu chỉ biết “kêu trời” vì đã mất tiền ứng trước. “Nhân lực có chuyên môn đi biển xa bờ ngày càng hiếm nên họ rất “ỏng eo”. Nghề xa bờ có tiếng là “tàu to, cá bự” nhưng nhiều khâu vẫn còn rất thiếu chuyên nghiệp, ví như phải “kêu bạn” mà chả có hợp đồng giao kèo. Chưa ai quen với thủ tục này đâu…”, ông Cường nói.

Ông Đỗ Quốc Hòa (ngư dân đi bạn ở huyện Tuy An) thừa nhận, tình trạng “lật kèo” đi bạn đang dần phổ biến. Trước đây, khi nghề biển có ăn, rất nhiều người tứ xứ kéo về Nam Trung Bộ, năn nỉ các chủ tàu để đi bạn. Nhưng gặp khi biển giã bấp bênh, họ “bái bai” bỏ đi nơi khác ngay. “Thế nhưng cũng phải hiểu cho bạn tàu, họ phải tìm nơi trả công khá, ổn định để có tiền nuôi vợ con. Làm tự do mà! Chủ tàu nào ứng xử đẹp thì theo, không thì đi nơi khác. Vẫn còn đó rất nhiều người thực hiện đúng cam kết, trung thành nghĩa tình với các chủ tàu có cách “đối nhân” sòng phẳng”, ông Hòa cho hay.

Ông Phan Thuẩn, Chủ tịch Nghiệp đoàn Nghề cá phường 6 (TP Tuy Hòa) cũng đang đi khắp nơi để “săn” bạn giúp cho tàu một đứa cháu. Ông cho biết: “Thanh niên làng biển bây giờ đang dần có học nên nhiều cơ hội làm việc. Nghề biển giã thì vẫn muôn đời “lúc lên, lúc xuống” nên nhiều người ngại sóng gió… Chính sự bấp bênh này, tạo lỗ hổng cho tình trạng “nhận tiền, phản kèo” tàu xa bờ. Tôi đề nghị Nhà nước cần có chính sách riêng về hỗ trợ phát triển nhân lực đánh bắt xa bờ”.

HÙNG PHIÊN