Bộ NN-PTNT đã triển khai thí điểm tổ chức sản xuất cá ngừ theo chuỗi giá trị tại 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa. Tại Phú Yên, UBND tỉnh yêu cầu các địa phương ven biển trong tỉnh và các sở, ngành liên quan khẩn trương triển khai mô hình này để khi Nghị định 67 của Chính phủ có hiệu lực thì triển khai thực hiện.

PHẤN ĐẤU SẢN LƯỢNG KHAI THÁC ĐẠT 89.000 TẤN/NĂM

Theo Bộ NN-PTNT, trữ lượng cá ngừ ở vùng biển nước ta ước tính khoảng 600.000 tấn, trong đó cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to khoảng hơn 45.000 tấn. Ngư trường khai thác cá ngừ đại dương chủ yếu ở vùng lộng và vùng khơi, vùng biển miền Trung và giữa biển Đông. Về chất lượng, đối với cá ngừ câu vàng, tổn thất về giá trị sau thu hoạch từ 30 đến 40% và từ 60 đến 70% đối với câu tay.

Để nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị cá ngừ đại dương theo hướng công nghiệp, gắn khai thác với thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, hài hòa lợi ích giữa ngư dân và doanh nghiệp, Bộ NN-PTNT đã triển khai thí điểm tổ chức sản xuất cá ngừ theo chuỗi giá trị tại 3 tỉnh Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa. Thời gian triển khai thí điểm mô hình này từ năm 2015 đến 2020, với mục tiêu đến năm 2020 sản lượng khai thác cá ngừ đạt 89.000 tấn/năm, trong đó cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to đạt 19.000 tấn/năm, cá ngừ vằn đạt 70.000 tấn/năm. Số lượng tàu khai thác cá ngừ đối với nghề câu là 2.000 chiếc, nghề lưới vây là 1.550 chiếc và 65 tàu dịch vụ hậu cần phục vụ khai thác cá. Giảm tổn thất sau thu hoạch xuống dưới 10% và 100% ngư dân trực tiếp khai thác cá ngừ được đào tạo kỹ thuật khai thác, sơ chế, bảo quản cá ngừ theo phương pháp hiện đại.

Ngư dân phường 6 (TP Tuy Hòa) chuyển cá ngừ đại dương lên bờ - Ảnh: A.NGỌC

Theo Bộ NN-PTNT, chiến lược phát triển đội tàu khai thác cá ngừ theo hướng hiện đại (công suất 400CV trở lên), dự kiến đến năm 2020 sẽ đóng mới 1.005 chiếc, trong đó Phú Yên có 315 chiếc (tàu câu: 100 chiếc, tàu lưới vây: 200 chiếc, tàu dịch vụ hậu cần: 15 chiếc); cải hoán, nâng cấp 2.633 tàu, trong đó Phú Yên có 718 chiếc (tàu câu: 530 chiếc, tàu lưới vây: 180 chiếc, tàu dịch vụ hậu cần: 8 chiếc). Ngoài ra, Bộ NN-PTNT cũng thực hiện 3 mô hình liên kết dọc theo chuỗi giá trị, gồm: mô hình tổ chức khai thác, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi do doanh nghiệp trực tiếp đầu tư và tổ chức thực hiện; mô hình liên kết theo chuỗi do doanh nghiệp hợp tác với các chủ tàu khai thác tổ chức thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ; mô hình liên kết theo chuỗi có vai trò của cơ sở thu mua, nậu vựa làm trung gian liên kết giữa các chủ tàu khai thác và các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ cá ngừ. Đồng thời, Bộ NN-PTNT cũng xây dựng và triển khai mô hình liên kết ngang theo các khâu của chuỗi giá trị, trong đó tổ, đội, hợp tác xã liên kết sản xuất trên biển hỗ trợ trong sản xuất, luân phiên sớm chuyển cá vào bờ; liên kết giữa khai thác với dịch vụ hậu cần thu mua trên biển, thu mua bao tiêu sản phẩm, cung ứng dịch vụ hậu cần phục vụ khai thác cá ngừ.

KHẨN TRƯƠNG TRIỂN KHAI

Để chuẩn bị thực hiện đề án thí điểm, tỉnh Phú Yên đang vận động xây dựng mô hình liên kết từ khâu khai thác, bảo quản, thu mua, chế biến, xuất khẩu cá ngừ do Công ty cổ phần Bá Hải (Khu công nghiệp Hòa Hiệp) liên kết với các chủ tàu khai thác cá ngừ ở trong tỉnh triển khai. Ông Lê Văn Hồng, Giám đốc Công ty cổ phần Bá Hải, cho biết: Hiện năng lực chế biến và xuất khẩu của công ty khoảng 10.000 tấn cá ngừ/năm, có thể chế biến, cấp đông 40 tấn sản phẩm cá ngừ/ngày (tương đương 80 tấn nguyên liệu cá ngừ/ngày), có thể tiêu thụ hết sản lượng cá khai thác ở những thời điểm cao. Công ty có kế hoạch tổ chức liên kết với ngư dân thành lập từ 4 đến 6 tổ, đội khai thác cá ngừ (từ 40 đến 50 tàu). Từ nay đến năm 2015, công ty sẽ mua 3 tàu vỏ thép loại lớn (dài 36m) để thu mua sản phẩm và làm dịch vụ hậu cần trực tiếp trên biển, phục vụ các tàu cá, với chu kỳ khoảng 5 đến 8 ngày/chuyến. “Chúng tôi cam kết bao tiêu toàn bộ cá ngừ và các loại cá khác cho các chủ tàu đã ký hợp đồng với công ty. Đối với cá ngừ, chúng tôi sẽ mua với giá cao hơn giá thị trường khoảng 15%, tùy theo từng thời điểm”, ông Hồng khẳng định.

Hiện Công ty cổ phần Bá Hải được Bộ KH-CN chọn phối hợp với Tập đoàn ABI (Nhật Bản) chuyển giao công nghệ đông lạnh sản phẩm theo công nghệ CAS và thiết bị cấp đông có công suất 500kg/giờ. Với công nghệ này, chất lượng cá khi rã đông vẫn được giữ tươi ngon như ban đầu.

Liên quan đến đề án thí điểm tổ chức sản xuất cá ngừ theo chuỗi giá trị, ngư dân Phan Thuẩn ở phường 6 (TP Tuy Hòa), nói: “Tôi rất phấn khởi và ủng hộ chính sách này của Nhà nước, đồng thời đề nghị UBND tỉnh tạo mọi điều kiện để ngư dân sớm được vay vốn đóng mới, cải hoán, nâng cấp tàu cá theo nội dung Nghị định 67 của Chính phủ”. Còn ngư dân Lương Luận ở phường Phú Đông (TP Tuy Hòa) thì kiến nghị, tỉnh nên tính toán lại nguồn lao động đánh bắt xa bờ, vì hiện nay lực lượng này đang thiếu hụt trầm trọng; đồng thời sớm xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng sản phẩm cá, tránh tình trạng các đầu nậu ép ngư dân trong việc phân loại cá.

Nhiều ngư dân ở Phú Yên cho rằng, Nghị định 67 của Chính phủ ra đời phù hợp với tình hình thực tế, đáp ứng nguyện vọng lâu nay và hy vọng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế sau mỗi chuyến biển, đồng thời cùng lực lượng thực thi pháp luật bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Tuy nhiên, họ cũng băn khoăn đến công tác xét duyệt cho vay vốn làm sao cho đúng đối tượng, công bằng và tránh tiêu cực.

Theo UBND tỉnh, mục tiêu đến năm 2020, Phú Yên cơ bản hoàn thành việc tổ chức lại sản xuất trong khai thác cá ngừ nhằm nâng cao hiệu quả và thu nhập cho ngư dân, hướng đến phát triển ngành công nghiệp khai thác cá ngừ hiệu quả và bền vững. Đến năm 2015, có 100% tàu khai thác cá ngừ được tổ chức sản xuất theo mô hình tổ, đội đoàn kết sản xuất; 90% tàu khai thác cá ngừ được quan sát hành trình khi hoạt động trên biển; 100% tàu khai thác cá ngừ được định kỳ cung cấp bản tin dự báo ngư trường (30 ngày/bản tin); giảm tổn thất sau thu hoạch xuống dưới 15%, áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc từ khai thác, bảo quản, chế biến và tiêu thụ đối với nghề khai thác cá ngừ.

Phó chủ tịch thường trực UBND tỉnh Lê Văn Trúc cho biết, đã giao Sở NN-PTNT tham mưu cho UBND tỉnh xây dựng kế hoạch triển khai Nghị định 67 và đề án tổ chức sản xuất cá ngừ theo chuỗi giá trị để triển khai thực hiện. Giao UBND các huyện, thị xã, thành phố ven biển tổ chức họp để quán triệt chủ trương này của Chính phủ và xây dựng các tổ, đội sản xuất trên biển theo quy định; tập trung triển khai phương án vay vốn và tổ chức cho ngư dân đăng ký đóng mới, cải hoán tàu cá theo đúng mục đích và đối tượng. Sở NN-PTNT phối hợp với ngành Ngân hàng tiến hành thẩm định, xét duyệt hồ sơ, tham mưu UBND tỉnh ban hành quyết định các tổ chức, cá nhân được vay nguồn vốn này.

Đối với mô hình tổ chức sản xuất cá ngừ theo chuỗi giá trị được chọn làm thí điểm, theo đồng chí Lê Văn Trúc cần phải triển khai sớm, để tháng 9/2014 (sau khi Nghị định 67 có hiệu lực) thì có thể giải ngân vốn.

ANH NGỌC