Trong khi vốn tích lũy của các hợp tác xã (HTX) chỉ có 97 tỉ đồng, nhưng nợ tồn đọng đã lên tới 40 tỉ đồng. Đây thật sự là gánh nặng khiến các HTX gặp nhiều khó khăn trong việc mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Ban quản trị HTX An Hiệp (Tuy An) bàn phương án giải quyết dứt điểm nợ đọng - Ảnh: M.DUYÊN

Ông Nguyễn Minh Đức, Giám đốc HTX Nông nghiệp (NN) An Chấn (Tuy An) cho biết, đơn vị có hơn 1.000 hộ xã viên, tuy chỉ có hơn 30 hộ đang nợ HTX nhưng tổng số tiền nợ hơn 800 triệu đồng, chiếm gần 30% tổng tài sản hiện có của HTX. Đây mới chỉ là số nợ tính bằng tiền mặt, còn nợ sản phẩm (lúa, bắp…) trong xã viên cũng còn khoảng gần 42.000kg. Có những khoản nợ đã kéo dài từ 5 năm trước, điển hình như nợ thủy lợi phí từ năm 2007 với số tiền gần 4 triệu đồng. Theo ông Đức, nợ trong xã viên chủ yếu là những món nợ “vặt” như vài ký phân bón, nửa bao lúa giống, vài chục ngàn đồng tiền máy cày, phí môi trường… nhiều nhất là vài triệu tiền vay tín dụng nội bộ mua bò, gà để phát triển kinh tế hộ gia đình. Người dân do không có ý thức tranh toán các khoản nhỏ để đến khi dồn thành khoản nợ lớn, dẫn đến khó trả.

Tại huyện Phú Hòa có 13 HTX NN kinh doanh tổng hợp (KDTH) với hơn 47.000 xã viên. Nợ tiền mặt của các HTX hơn 2,3 tỉ đồng (gồm cả khoản nợ từ trước năm 1996 hơn 1 tỉ đồng) và nợ lúa hơn 9,1 tấn (nợ trước năm 1996 hơn 6,5 tấn). Đến giữa năm 2013, các HTX mới chỉ thu được gần 650 triệu đồng và hơn 1 tấn lúa.

Theo ông Nguyễn Công Toàn, Phó trưởng phòng Kinh tế TX Sông Cầu, địa phương có 8 HTX thì 5 đơn vị có nợ tồn đọng kéo dài nhiều năm. Tổng số nợ phải thu tại các HTX gần 935 triệu đồng, nhiều hơn 1,6 lần vốn góp xã viên (các HTX ở TX Sông Cầu có 2.893 xã viên với tổng vốn góp 571 triệu đồng). Thực hiện Chỉ thị số 06 của UBND tỉnh về việc tăng cường công tác thu hồi nợ tồn đọng tại các HTX, UBND TX Sông Cầu đã quyết định thành lập ban chỉ đạo thu hồi và xử lý nợ tồn đọng, nhưng đến nay công tác thu hồi nợ tồn đọng mới chỉ giải quyết được gần 40%. Đại diện một số HTX cho biết, thời gian qua, các HTX gặp rất nhiều khó khăn khi tiến hành thu hồi nợ là do “cả nể” trong mối quan hệ làng trên xóm dưới; nhiều hộ nợ đọng lâu năm đã đi làm ăn xa; đặc biệt do thiên tai dịch bệnh, làm nông nghiệp gặp nhiều khó khăn, kinh tế hộ không phát triển; không có doanh thu nên đành “chây ì”…

“GỒNG MÌNH” VỚI KHÓ KHĂN

Theo ông Trần Văn Cang, Giám đốc HTX NN KDDV Hòa Mỹ Tây (Tây Hòa), công tác thu hồi nợ năm 2012 của HTX chỉ đạt khoảng 40%. Trong năm nay, ban quản trị HTX tập trung vào công tác thu hồi nợ đọng; trong đó, rà soát để lập biên bản xác minh nợ đối với từng hộ xã viên. Ban quản trị cũng phân ra từng công nợ để có phương án thu hồi hiệu quả. Đối với các khoản nợ từ nguồn vốn vay tín dụng HTX sẽ tạo điều kiện để xã viên trả dần thành 2 hoặc 3 đợt. Đối với nợ sản phẩm, đơn vị sẽ lập kế hoạch thu trước và sau mỗi vụ thu hoạch. Với những hộ dây dưa, chây ỳ thì HTX sẽ quản lý lúa tươi ngay tại sân phơi cũng như ngừng giao dịch cho vay, nợ với các xã viên đã nợ HTX. Ban quản trị HTX thống nhất chỉ thu hồi các khoản nợ tính từ năm 1996 đến nay. Các khoản nợ trước năm 1995 do chứng từ gốc không rõ ràng, hồ sơ lưu trữ không kèm danh sách mà chỉ là những biên bản kiểm kê chung chung… thiếu cơ sở pháp lý thì HTX quyết định xóa nợ cho những trường hợp đó.

Đầu năm 2013, HTX An Hiệp (Tuy AN) ra đời trên cơ sở sáp nhập của HTX Nam An Hiệp và HTX Bắc An Hiệp. Trước đó HTX Nam An Hiệp đứng trước nguy cơ giải thể do nợ đọng nhiều không còn vốn hoạt động. Ông Huỳnh Văn Trọng, Giám đốc HTX An Hiệp cho biết, đơn vị mới phải “gồng gánh” những khó khăn cũ để lại mà nặng nhất là các khoản nợ đọng trong dân. Từ năm 1996 đến nay, tổng số nợ của xã viên với HTX gần 800 triệu đồng, trong đó trường hợp nợ nhiều nhất là 50 triệu đồng, ít nhất là 200.000 đồng. Trong khi vốn hoạt động của HTX, bao gồm cả tài sản cố định là trụ sở, sân phơi quy ra tiền cũng chỉ khoảng 500 triệu đồng. Bị “cầm vốn” là nguyên nhân chính dẫn tới HTX Nông nghiệp Nam An Hiệp trước đây phải ngừng hoạt động. Từ bài học này, Ban quản trị HTX An Hiệp tập trung vào việc thu hồi nợ đọng. Bên cạnh việc tuyên truyền, vận động xã viên trả dần công nợ, HTX sẽ đưa ra pháp luật với những trường hợp có số nợ lớn, thời gian nợ kéo dài mà chây ỳ không chịu thanh toán.

Ông Lê Luân, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh nhận xét, trong số 132 HTX thực tế hoạt động theo Luật HTX sửa đổi 2012 thì 90% các HTX có nợ đọng. Trong khi hầu hết các HTX không vay được vốn ngân hàng, vốn tích lũy hạn chế, vốn góp xã viên không đáng kể thì nợ đọng trong xã viên trở thành gánh nặng đối với các HTX. Một số HTX phải giải thể vì không còn vốn hoạt động, nhiều HTX hoạt động cầm chừng không thể mở thêm dịch vụ vì thiếu vốn, không đòi được nợ. UBND các cấp cần phối hợp cùng các HTX có phương án giải quyết hiệu quả tình trạng này.

BẠCH VÂN