Phú Yên là địa phương có nhiều vùng bãi triều nước lợ và cửa sông tạo ra các dòng hải lưu giàu dinh dưỡng. Đây chính là các bãi đẻ, sinh trưởng của các loài thủy sản, đặc biệt là cá chình bông. Bên cạnh đó, Phú Yên có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển nghề nuôi cá chình vì nhờ có điều kiện khí hậu và nguồn nước rất thuận lợi và cũng là địa phương có nguồn giống cá chình tự nhiên nhiều nhất cả nước.
 |
| Người nuôi cá chình xuất bán cá chình thương phẩm. Ảnh: LỆ VĂN |
Việc xây dựng và quản lý chỉ dẫn địa lý (CDĐL) cho cá chình bông Phú Yên là việc làm cần thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị kinh tế cho loài cá này trên thị trường.
Nhiều tiềm năng và lợi thế
Cá chình bông (Anguilla marmorata) được xem là một thực phẩm bổ dưỡng, chứa nhiều chất béo. Trong 100g thịt cá chình (nấu chín bằng nhiệt khô) có chứa 23,65g chất đạm, 14,95g chất béo, 2,08mg kẽm… Theo dược học cổ truyền Trung Hoa và Việt Nam, thịt và một số bộ phận của cá chình bông được dùng để làm thuốc. Cá chình còn có tên gọi khác là mạn lệ ngư, cá lạc. Thịt cá chình có vị ngọt, tính bình với các tác dụng bổ hư luy, khư phong thấp, sát trùng. Thịt cá chình được dùng trị hư lao nóng trong xương, phong thấp, tê đau, cước khí, phong ngứa; trị trẻ em bị cam tích, phụ nữ bị băng lậu, trị trĩ và ngứa lở ngoài da. Như vậy, đây là loại thực phẩm và dược phẩm vô cùng quý giá đối với ngành Nông nghiệp và y học Việt Nam nói riêng, thế giới nói chung.
Theo ông Nguyễn Văn Phú, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại thủy sản Phú Yên, cá chình bông là loài di cư, cá mẹ đẻ trứng ở biển sâu, cá con sau đó trôi dạt vào vùng cửa sông kiếm ăn và lớn lên. Đến lúc trưởng thành, cá lại về biển đẻ trứng. Chính vì tập tính này mà hiện nay, việc sinh sản nhân tạo cá chình còn rất khó khăn và nguồn cá giống chủ yếu vẫn được đánh bắt trong tự nhiên.
Ở Phú Yên, cá chình bông giống thường được đánh bắt ở sông Bàn Thạch (TX Đông Hòa), đập Tam Giang (huyện Tuy An). Hàng năm, khoảng cuối tháng Chạp, đầu tháng Giêng là thời gian đánh bắt cá giống. Giống cá chình bông Phú Yên nổi tiếng toàn quốc và chiếm tỉ lệ 80-90% lượng cung toàn quốc.
Cũng theo ông Phú, nghề nuôi cá chình trên địa bàn tỉnh bắt đầu rộ lên từ những năm 2000, sau đó lan rộng ra các tỉnh phía Nam và hiện nay đã phát triển ra nhiều tỉnh trong nước. Hiện có hai loài nuôi chủ yếu là cá chình bông và cá chình mun (Anguilla bicolor pacifica), trong đó cá chình bông chiếm 90-95%. Hình thức nuôi chủ yếu là trong lồng, ao với thức ăn chính là giun ít tơ (Oligochaeta), động vật đáy và các sinh vật thủy sinh, ốc, hến, cá tạp, tép, nhuyễn thể, cá biển… Hiện nay, một số vùng nuôi đã sử dụng thức ăn công nghiệp cho cá chình bông có hàm lượng đạm từ 45-50% giúp cá có tốc độ tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, giá thành lại cao, dễ bị trộn lẫn chất tăng trọng, chất cấm, chưa chắc đã đảm bảo an toàn, sạch bệnh cho đàn cá. Do đó, thức ăn công nghiệp hiện nay ở Phú Yên vẫn chưa được sử dụng rộng rãi trong quá trình nuôi cá chình bông.
Lợi ích khi có chỉ dẫn địa lý
Theo ThS Hoàng Văn Duật, Trung tâm Tư vấn, sản xuất, dịch vụ và chuyển giao công nghệ thủy sản - Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III, từ những lợi thế của nghề nuôi cá chình bông ở vùng đất Phú Yên, việc sớm xây dựng CDĐL cho sản phẩm cá chình bông Phú Yên hiện nay là rất cần thiết. Bởi cá chình bông Phú Yên có chất lượng đặc trưng, có mối liên hệ với điều kiện tự nhiên, sinh thái của khu vực nuôi trồng. Đây chính là cơ sở khoa học để xây dựng CDĐL cho cá chình bông Phú Yên. Qua đó giúp người nuôi, người kinh doanh sản phẩm đạt hiệu quả kinh tế cao, đồng thời tăng khả năng nhận biết bảo vệ danh tiếng cho sản phẩm. Vì vậy, việc tiến hành thực hiện nhiệm vụ “Đăng ký bảo hộ và quản lý CDĐL cho sản phẩm cá chình bông của tỉnh Phú Yên” là hoàn toàn phù hợp và hết sức có ý nghĩa trong giai đoạn hiện nay.
Còn ông Nguyễn Văn Phú thì cho rằng nếu sản phẩm cá chình bông Phú Yên được bảo hộ theo CDĐL Phú Yên, lúc đó sẽ phát huy giá trị, danh tiếng của sản phẩm trên thị trường, cũng như đảm bảo quyền sử dụng hợp pháp của các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện sử dụng CDĐL. Đồng thời bảo tồn, duy trì và phát triển một sản phẩm đặc thù của địa phương, góp phần thúc đẩy sản xuất cá chình bông Phú Yên phát triển bền vững. “Về kinh tế, việc xây dựng thành công CDĐL cho sản phẩm cá chình bông Phú Yên sẽ góp phần nâng cao vị thế sản phẩm trên thị trường và mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội cho các hộ nuôi cá chình bông và các cơ sở kinh doanh trên địa bàn tỉnh nói riêng, các cơ sở kinh doanh cá chình bông Phú Yên ở các địa phương khác nói chung”, ông Phú chia sẻ.
Ông Dương Bình Phú, Giám đốc Sở KH-CN, cho biết: Việc sớm xây dựng CDĐL cho cá chình bông Phú Yên sẽ góp phần nâng cao chuỗi giá trị của sản phẩm cá chình bông từ con giống, chế độ thức ăn, chất lượng sản phẩm, truy xuất nguồn gốc. Hơn nữa, xu hướng của thị trường hiện nay luôn đòi hỏi những sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, nhãn hiệu hàng hóa được bảo hộ. Vì vậy, CDĐL cho cá chình bông Phú Yên không chỉ mang đến ý nghĩa về xuất xứ hàng hóa, mà quan trọng hơn mang lại giá trị gia tăng cho nhà sản xuất và góp phần quảng bá sản phẩm địa phương.
“Việc sớm xây dựng CDĐL cho cá chình bông Phú Yên sẽ huy động sự tham gia của người dân nuôi cá chình bông, bảo vệ uy tín, danh tiếng sản phẩm các làng nghề nuôi cá chình bông Phú Yên, cũng như tạo thêm và giải quyết việc làm tại chỗ cho lao động địa phương; nâng cao công tác quản lý chất lượng sản phẩm cho người tiêu dùng. Qua đó góp phần tuyên truyền về sở hữu trí tuệ tới người dân tại các vùng nuôi cá chình bông nói chung và địa phương nói riêng trong tỉnh; nâng cao giá trị thương hiệu sản phẩm cá chình bông Phú Yên mang nét đặc trưng của tỉnh nhà trong tình hình phát triển kinh tế hiện nay”, ông Dương Bình Phú nhấn mạnh.
VĂN TÀI
