Hu-gô Cha-vét, Tổng thống Vê-nê-xu-ê-la là nhà yêu nước có tinh thần chống đế quốc rất mạnh mẽ cho nên khi ông đắc cử vào năm 1998, các thế lực thù địch ở trong nước và nước ngoài tìm mọi cách lật đổ ông.
Ngày 11/4/2002, một cuộc đảo chính nổ ra ở thủ đô Ca-ra-cát. Quân đảo chính tiến công Phủ Tổng thống. Qua tin tức nhận được từ vô tuyến truyền hình, Chủ tịch Cu-ba Phi-đen Ca-xtơ-rô thấy tình hình rất nghiêm trọng, cố bắt liên lạc với Tổng thống Hu-gô Cha-vét nhưng không được. Mãi đến 12 giờ 38 phút đêm 12/4, Phi-đen mới nói chuyện được với Cha-vét lúc này đang cố thủ trong Phủ Tổng thống đang bị quân đảo chính bao vây, có nguy cơ Tổng thống Cha-vét phải hy sinh hoặc bị buộc phải tuyên bố từ chức để phe đảo chính có cớ loại bỏ mọi sự chống đối.
Phi-đen nói với Cha-vét: “Anh hãy đặt điều kiện về một hiệp ước danh dự và xứng đáng, hãy bảo toàn mạng sống của những con người mà anh đang có, họ là những người trung thành nhất. Anh đừng có hy sinh họ và đừng hy sinh bản thân mình”.
Cha-vét xúc động trả lời: “Tất cả mọi người ở đây đều sẵn sàng chết”.
Phi-đen nói: “Tôi hiểu điều đó, nhưng tôi cho rằng, tôi có thể suy nghĩ bình tĩnh hơn anh trong lúc này. Anh không nên bỏ cuộc, hãy đòi hỏi những điều kiện trong danh dự và được bảo đảm để anh không trở thành nạn nhân của sự phản trắc, bởi vì tôi nghĩ rằng anh phải bảo tồn sinh mạng. Hơn nữa, anh còn có nghĩa vụ với các đồng chí của anh, đừng hy sinh bản thân mình. Anh đừng bỏ cuộc, đừng từ chức!”.
Trong thời khắc vô cùng khẩn trương đó, Phi-đen đã sử dụng các nguồn ngoại giao để cứu Cha-vét. Ông đã triệu tập tất cả các đại sứ có mặt ở La Ha-ba-na họp vào lúc trời chưa sáng và đề nghị họ đi cùng với Bộ trưởng Ngoại giao Cu-ba sang Ca-ra-cát để giải thoát một cách hòa bình cho Cha-vét, vị tổng thống hợp pháp của Vê-nê-xu-ê-la.
Phi-đen đề nghị đưa hai máy bay sang để đón Cha-vét trong trường hợp lực lượng đảo chính chấp nhận để ông ấy ra đi. Nhưng tên chỉ huy đảo chính đã bác bỏ phương án trên, ngoài ra còn thông báo với Cha-vét rằng sẽ đưa ông ấy ra trước Hội đồng chiến tranh, và đưa ông ấy đến pháo đài Thu-na, trụ sở chỉ huy quân sự của lực lượng đảo chính. Cha-vét đã thành tù nhân. Phi-đen mất liên lạc với Cha-vét. Đài truyền hình Vê-nê-xu-ê-la nhắc đi nhắc lại tin Cha-vét “đã từ chức” để làm nản lòng nhân dân Vê-nê-xu-ê-la.
Vài giờ sau, sang ngày 12/4, Cha-vét đã tìm cách nói chuyện được với con gái là Ma-ri-a Ga-bơ-ri-en-la qua điện thoại. Cha-vét khẳng định ông không từ chức, rằng ông là một tổng thống bị cầm tù. Ông nhờ con gái thông báo với Phi-đen điều đó để Phi-đen thông báo với thế giới.
Được tin, lập tức Phi-đen hỏi Ma-ri-a: “Cháu có sẵn sàng thông báo với thế giới bằng chính tiếng nói của cháu không?”. Ma-ri-a trả lời: “Vì bố cháu, có gì mà cháu không thể làm”.
Không để mất một giây, Phi-đen gọi ngay cho Ran-đy A-lông-xô, nhà báo và giám đốc chương trình “Bàn tròn” rất quen thuộc với công chúng Vê-nê-xu-ê-la. Với điện thoại và máy ghi âm trong tay, Ran-đy gọi số máy của Ma-ri-a. Lúc đó vào khoảng 11 giờ sáng. Họ đã ghi âm lại những lời nói rõ ràng, rất tình cảm và có sức thuyết phục của cô con gái và lập tức được công bố ngay trong “Bản tin thời sự” trong nước của Đài truyền hình Cu-ba. Trong khi hãng CNN của Mỹ đang hý hửng truyền đi những tin tức từ Vê-nê-xu-ê-la do lực lượng đảo chính cung cấp thì nữ phóng viên của họ ở La Ha-ba-na, ngược lại, đã phát đi từ Cu-ba vào buổi trưa hôm đó những lời lẽ rất sáng tỏ của Ma-ri-a Ga-bơ-ri-en-la.
Vào 11 giờ 15 đêm 13/4, Ma-ri-a lại gọi điện cho Phi-đen báo cho Phi-đen biết là Cha-vét bị đưa lên trực thăng rồi chuyển đi đâu không rõ. Phi-đen nói với Ma-ri-a: “Hãy nhanh lên, cháu hãy tố cáo ngay việc này bằng chính giọng nói của cháu”.
Trong những giờ phút cực kỳ khẩn trương, nguy cấp của nền dân chủ Vê-nê-xu-ê-la và tính mệnh của Tổng thống Cha-vét, Chủ tịch Cu-ba Phi-đen Ca-xtơ-rô ngẫu nhiên trở thành một phóng viên tiếp nhận và truyền đi những tin tức và thông điệp công khai với những phương tiện đơn giản gồm một điện thoại di động và một máy ghi âm trong tay của Ran-đy. Và bằng sự mẫn cảm chính trị tuyệt vời, Phi-đen đã đem hết sức ra cứu Cha-vét. Phi-đen đã liên lạc với các nhân vật quan trọng của Vê-nê-xu-ê-la, các chỉ huy quân đội trung thành với Tổng thống Cha-vét giải cứu Cha-vét. Phi-đen còn gọi điện thẳng cho Vê-lát-xô, người đang bắt giữ Cha-vét, đòi ông này phải bảo đảm tính mạng và thả Cha-vét. Cùng lúc, bộ máy ngoại giao của Cu-ba hoạt động ráo riết, khẩn trương. Đại sứ Cu-ba tại Vê-nê-xu-ê-la đã kiên trì vận động, thuyết phục người cầm đầu lực lượng đảo chính, nhằm ngăn chặn tình hình xấu nhất có thể xảy ra.
Do những hoạt động khôn khéo, khẩn trương tranh thủ từng phút, từng giây của Phi-đen, lực lượng đảo chính dù rất xảo quyệt, đã không thể hãm hại được Cha-vét và không xảy ra trận chiến giữa lực lượng đảo chính và lực lượng bảo vệ chính phủ hợp hiến, bảo vệ Tổng thống Cha-vét. Tổng thống Cha-vét trở lại nắm chính quyền cho đến ngày nay.
Đánh giá về hoạt động kịp thời của Phi-đen Ca-xtơ-rô trong cuộc đàm thoại với Cha-vét trong giờ phút hiểm nguy ở Dinh Tổng thống bị tấn công, ông Vi-xăng-tê Ran-ghen, lúc đó là bộ trưởng quốc phòng và sau là phó tổng thống, người đã ở bên cạnh Cha-vét vào thời điểm đó, đã trả lời phỏng vấn của tác giả cuốn sách “Cha-vét của chúng tôi” như sau: “Cuộc gọi điện thoại của Phi-đen lúc đó có tác dụng quyết định, quyết định để tránh sự hy sinh, ông ấy (Phi-đen) đã tỏ ra rất dứt khoát. Lời khuyên của ông ấy đã giúp chúng tôi rất nhiều, khiến chúng tôi nhìn rõ hơn trong bối cảnh đen tối…”.
(Theo sách “Một trăm giờ với Phi-đen” của Ramonet, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009)
ĐẶNG MINH PHƯƠNG
