Đầu năm 2009, nhân dân ta cùng với nhân dân Cu-ba anh em vui mừng kỷ niệm lần thứ 50 ngày Quốc khánh nước Cộng hòa Cu-ba (1/1/1959 – 1/1/2009).

Trong những ngày vui này, chúng ta bỗng nhớ lại hình ảnh kỳ vĩ: Chủ tịch Phi-đen Caxtơrô, hai tay phất cao lá cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng trên đỉnh cao 241 (Quảng Trị) còn ngổn ngang xác xe tăng, thiết giáp, đại bác của quân địch. Phi-đen là vị nguyên thủ quốc gia nước ngoài đầu tiên đến thăm vùng giải phóng miền Nam (ngày 16/9/1973).

Nhưng có những chi tiết của chuyến đi, mà sau này chúng ta mới được biết. Để bảo đảm chuyến đi tuyệt đối bí mật, tránh được những sự cố bất thường có thể xảy ra, trong chương trình làm việc của đoàn, mà các cơ quan báo chí trong và ngoài nước được thông báo, không hề có mục đi thăm vùng giải phóng miền Nam.

Theo chương trình đã định, sáng sớm ngày 15/9/1973, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đưa Chủ tịch Phi-đen và đoàn đại biểu Cu-ba đi thăm thành phố cảng Hải Phòng (1). Đoàn xe rời Hà Nội, qua cầu Long Biên đi trên quốc lộ 5 theo hướng về Hải Phòng. Đột ngột đoàn xe rẽ vào sân bay Gia Lâm, bước lên chiếc máy bay AN-24 đã chờ sẵn. Sau 1 giờ bay, máy bay đáp xuống sân bay dã chiến Đồng Hới.

Đoàn tiếp tục vào Nam bằng xe Com-măng-ca, nghỉ đêm tại thị trấn Vĩnh Linh. Càng gần vĩ tuyến 17, công tác bảo vệ bí mật càng chặt chẽ, tuyệt đối không để lộ sự có mặt của Phi-đen trong đoàn xe. Trên đường đi, Phi-đen rất muốn mở cửa xe ngó ra ngoài để tận mắt trông thấy dấu vết bom đạn Mỹ đã hủy diệt làng xóm hai bên đường. Tuy nhiên, nghe theo lời khuyên của các đồng chí bảo vệ, Phi-đen ngồi yên phía trong xe.

Đoàn vượt sông Bến Hải trên chiếc cầu phao vừa được sửa chữa. Hai lá cờ cỡ lớn của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (ở bờ Bắc) và của Cộng hòa miền Nam Việt Nam (ở bờ Nam) tung bay trên hai cột cờ cao 40m.

Bộ trưởng Quốc phòng Chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam Trần Nam Trung, trong bộ quân phục quân giải phóng miền Nam, và Thứ trưởng Ngoại giao miền Nam Hoàng Bích Sơn cùng đông đảo đồng bào bờ Nam sông Bến Hải đón chào khách.

Đồng chí Trần Nam Trung và Chủ tịch Phi-đen ôm hôn nhau thắm thiết trong tiếng hoan hô nhiệt liệt của những người có mặt. Từ đây, đoàn tiếp tục vượt qua Dốc Miếu, nơi mà mới đây còn là “phòng tuyến điện tử Măc Na-ma-ra” khét tiếng, băng qua thị trấn Đông Hà, sau đó đi theo đường 9 đến Cam Lộ, “thủ đô” tạm thời của Chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam. Khu vực nhà khách Chính phủ rộng 5 ha, gồm ba ngôi nhà lắp ghép nhưng rất khang trang.

Đoàn đại biểu Cu-ba thăm một số nơi, sau đó đến cao điểm 241 để tham dự cuộc mít-ting của quân và dân Quảng Trị chào mừng đoàn. Chúng ta còn nhớ, năm 1967, trong cuộc mít-ting lớn đoàn kết với Việt Nam, mở đầu các hoạt động trong “năm Việt Nam anh hùng”, Chủ tịch Phi-đen đã long trọng tuyên bố: “Vì Việt Nam, Cu-ba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”. Lần này trong cuộc mít-tinh của đồng bào Quảng Trị chào mừng đoàn, Chủ tịch Phi-đen bổ sung thêm câu tuyên bố của mình: “Trong chiến tranh, vì Việt Nam, Cu-ba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình. Trong hòa bình, vì Việt Nam Cu-ba sẵn sàng đổ mồ hôi”.

Kết thúc cuộc đi thăm lịch sử hai miền Nam, Bắc Việt Nam, Chủ tịch Phi-đen phát biểu những lời tự đáy lòng mình: “Chúng tôi đến đất nước anh hùng này với lòng khâm phục lớn lao. Chúng tôi rời khỏi đất nước này với lòng khâm phục còn lớn lao hơn. Những chiến công và tấm gương tuyệt vời của các đồng chí là sự cổ vũ lớn đối với chúng tôi. Tuy nhiên, khi ra về, chúng tôi mang theo một nỗi buồn khôn nguôi, vì không đến Việt Nam trước ngày 3/9/1969, không hân hạnh được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh, là người mà chúng tôi hết lòng ngưỡng mộ. Dù vậy, chúng tôi cũng được bù đắp lại phần nào, bằng việc chúng tôi thấy rằng sự nghiệp, những lời giáo huấn, tấm gương đạo đức, lòng dũng cảm, sự khiêm tốn của Người đã được thể hiện trong tình yêu và việc làm của mọi người dân Việt Nam hôm nay”. 

------------------

(1)Hàng ngàn nhân dân Hải Phòng đón Phi-đen, chờ mãi đến 9 giờ, mới có điện báo là đoàn Cu-ba không đến được.

 BĂNG NGUYÊN