Gần 50 năm gắn bó với cây đỏ, đây là lần đầu tiên người dân thôn Liên Sơn, xã Sơn Xuân, huyện Sơn Hòa chứng kiến một năm cây đỏ mất mùa hoàn toàn. Cây mọc trên rừng, cây sống trong vườn nhà đều không đơm hoa kết trái. Tình trạng này khiến gần 20 hộ dân ở địa phương này mất nguồn thu.

Cây trên rừng, cây trong vườn đều không ra trái

Cây đỏ vốn là đặc sản du lịch của người dân xã Sơn Xuân trong vài năm trở lại đây. Ngay từ khi cây trổ hoa, rất nhiều du khách đã đến tham quan, chụp ảnh. Khách đến vườn đỏ đông nhất là từ dịp hè đến kỳ nghỉ lễ Quốc khánh 2/9, vì đây là thời điểm trái đỏ chín rộ và đẹp nhất. Cũng nhờ đặc sản này, nhiều hộ dân tại thôn Liên Sơn, xã Sơn Xuân khai thác loại hình du lịch vườn đỏ. Thế nhưng năm nay, cây đỏ mất mùa; các vườn đỏ trở nên đìu hiu vì không có khách du lịch ghé thăm.

Ông Võ Điền Phương, chủ vườn đỏ Bốn Phương cho biết: Từ khi biết đến cây đỏ, gần như năm nào tôi cũng thấy vườn đỏ đơm hoa kết trái. Năm được mùa thì cây sai trĩu cành, trái đỏ chen chúc từ dưới gốc lên tận ngọn cây; năm nào mất mùa thì cũng có cây được, cây mất. Vậy mà năm nay, từ cây đỏ trên rừng cho đến các gốc đỏ trong vườn nhà được chăm bón, tưới phân đầy đủ đều không cây nào có trái. Nhiều người hướng dẫn tôi dùng thuốc kích trái, nhưng tôi không làm vì chỉ muốn để vườn đỏ phát triển tự nhiên.

Lý giải về tình trạng cây đỏ mất mùa, theo ông Lý Phương Ngọc, chủ vườn đỏ Bốn Ngọc, tại vùng cao nguyên Vân Hòa, cứ vào tháng 11 âm lịch và tháng Chạp, thời tiết rất lạnh, mỗi nhà dân phải nhóm lửa sưởi ấm buổi chiều tối. Thế nhưng, tháng Chạp năm rồi trời không lạnh; đến tháng Giêng, tháng hai mới trở lạnh đôi chút, nhưng cũng kém xa mọi năm. Trong khi đó, tháng Chạp là thời gian cây đỏ bắt đầu trổ hoa. Có lẽ tác động của thời tiết bất thường đã làm cây đỏ biến đổi. Từ năm 1975 đến nay, vùng đất Sơn Xuân chưa bao giờ có tình trạng này.

Vườn đỏ đìu hiu

Là chủ vườn có nhiều cây đỏ khủng, lại biết khéo léo khai thác các dịch vụ đi kèm như ăn uống, giải khát, nên vườn đỏ gia đình ông Võ Điền Phương năm nào cũng đón rất nhiều đoàn khách đến tham quan. Dịp 2/9 năm ngoái, vườn đỏ của nhà ông đón khoảng 200-300 lượt khách/ngày; có ngày lên đến 500 lượt. Doanh thu từ vườn đỏ mỗi năm bình quân từ 300-400 triệu đồng. Đây được xem là nguồn thu nhập đáng mơ ước của người dân ở một xã miền núi còn nhiều khó khăn. Thế nhưng năm nay, cây đỏ không ra trái, gia đình ông mất đi nguồn thu nhập này.

Đây cũng là tình trạng chung của gần 20 hộ dân đầu tư vào vườn đỏ tại thôn Liên Sơn, xã Sơn Xuân. Năm 2020, nhận thấy lợi thế từ vườn đỏ, gia đình ông Lý Phương Ngọc đã đầu tư gần 400 triệu đồng để làm đường bê tông dài hơn 100m dẫn vào vườn đỏ của gia đình. Ông Ngọc cũng làm hàng chục chòi gỗ; cải tạo vườn và đầu tư thêm nhiều phân khu, tiểu cảnh để tạo không gian cho khách vui chơi, chụp ảnh. “Ngay năm đầu tiên tôi đầu tư, vườn đỏ sai trái thì dịch bệnh COVID-19 ập đến nên chỉ mở cửa đón khách khoảng một tháng. Năm nay, dịch bệnh được kiểm soát thì đỏ mất mùa. Như vậy coi như tôi thất thu hoàn toàn, chưa lấy lại được đồng vốn nào”, ông Ngọc buồn bã nói.

Hiện các vườn đỏ trên địa bàn xã Sơn Xuân vắng bóng các đoàn khách đến tham quan; không còn cảnh từng đoàn xe ô tô, xe máy nối đuôi nhau trên con đường dẫn vào thôn Liên Sơn. Một số chủ vườn cũng tạm đóng cửa, từ chối khi có khách muốn tham quan. Số ít chủ vườn chỉ mở cửa đón nhóm khách quen đến ăn uống, nghỉ ngơi và tận hưởng không khí mát lạnh, trong lành của cao nguyên Vân Hòa.

Ông Võ Như Vinh, chủ một vườn đỏ ở thôn Liên Sơn chia sẻ: “Một số khách quen gọi điện hỏi thăm, muốn đến tham quan vườn đỏ dịp 2/9. Nhưng hiện vườn đỏ không có trái nên tôi từ chối và hẹn khách sang năm sau. Năm nay đỏ không ra trái, tôi để cho lá cây rụng làm phân xanh tự nhiên để giữ ẩm cho gốc cây. Tôi tin rằng năm tới, vườn đỏ sẽ lại sai trái. Tôi cố gắng tận dụng khoảng thời gian này đầu tư, sửa sang vườn đỏ; đồng thời tập trung chăm sóc vườn cây ăn trái để tạo thêm sản phẩm du lịch cho khách đến tham quan thời gian tới”.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Yến, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Xuân, đỏ là một giống cây rừng, mọc tự nhiên, được người dân tận dụng để khai thác du lịch. Trước đây, có năm đỏ được mùa, năm mất mùa; nhưng đây là năm đầu tiên toàn bộ vườn đỏ không có trái. Có lẽ thời tiết những năm gần đây diễn biến khá bất thường đã ảnh hưởng đến các vườn đỏ. 

NGÔ XUÂN