Dòng phụ BA.2 của biến thể Omicron của virus SARS-CoV-2 hiện là nguyên nhân chính gây ra các ca mắc COVID-19 trên toàn cầu, đặc biệt tại châu Âu và châu Á, làm gia tăng lo ngại về khả năng bùng phát một đợt dịch mới tại Mỹ.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), BA.2 hiện gây ra 86% tổng số ca mắc COVID-19 đã được giải trình tự gien virus gây bệnh. BA.2 có khả năng lây lan nhanh hơn nhiều so với "các anh em ruột" của mình là BA.1 và BA.1.1. Tuy nhiên, cho đến nay các bằng chứng cho thấy biến thể này có thể không gây bệnh nặng.
Cũng như với các dòng phụ khác thuộc họ Omicron, các vắc xin ít hiệu quả đối với BA.2 hơn so với các biến thể trước đó như Alpha hoặc chủng gốc SARS-CoV-2, và khả năng bảo vệ giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, theo dữ liệu của Cơ quan An ninh Y tế Anh (HSA), mức độ bảo vệ của vắc xin sẽ được khôi phục sau khi tiêm mũi tăng cường, đặc biệt trong việc giảm nguy cơ nhập viện và tử vong.
BA.2 được gọi là biến thể "tàng hình" vì rất khó phát hiện. BA.2 cùng một "người anh em" khác của nó là BA.3 - loại cũng đang xuất hiện ngày càng nhiều - chỉ có thể bị phát hiện bằng cách giải trình tự gene, điều mà không phải nước nào cũng đủ năng lực thực hiện. Lo ngại chính về BA.2 là liệu biến thể này có gây tái nhiễm ở những người đã nhiễm BA.1 hay không. Tuy nhiên, dữ liệu từ Anh và Đan Mạch cho thấy trong khi người đã nhiễm biến thể khác như Delta có thể tái nhiễm Omicron, chỉ có một số ít ca tái nhiễm BA.2 ở người đã nhiễm BA.1.
Giải thích về sự gia tăng số ca nhiễm BA.2 gần đây, các nhà khoa học cho rằng tình trạng này liên quan đến việc lơ là các biện pháp phòng dịch cơ bản. Chuyên gia virus của Đại học y tế cộng đồng Johns Hopkins Bloomberg tại Baltimore, Tiến sĩ Andrew Pekosz nhấn mạnh: "BA.2 lây lan khi mọi người ngừng đeo khẩu trang".
Dù lý do gia tăng số ca nhiễm BA.2 là gì, các nhà khoa học cho rằng đây là một lời nhắc nhở rằng virus đang tiếp tục gây hại, nhất là đối với những người chưa tiêm phòng và nhóm dễ bị tổn thương.
* Trong diễn biến khác, các chuyên gia từ trường y Anschutz thuộc đại học Colorado thông báo kết quả nghiên cứu mới cho thấy virus SARS-CoV-2 tiến hóa theo hướng ngày càng nâng cao khả năng né tránh hệ miễn dịch bẩm sinh của con người. Đây được coi là một phát hiện quan trọng, vừa thúc đẩy tiếp tục nghiên cứu sâu về loại virus còn nhiều bí ẩn này, vừa mở ra một hướng mới để tìm được phương thức điều trị bệnh hiệu quả hơn.
Ngay từ khi virus SARS-CoV-2 được thông báo xuất hiện lần đầu ở Vũ Hán, Trung Quốc, các nhà nghiên cứu Mario Santiago và Eric Poeschla tại Đại học Colorado đã tập trung theo dõi cách các virus gốc và các biến thể phản ứng với các interferon.
Đây là loại protein được tế bào người sản sinh nhằm ngăn chặn virus phát triển trong cơ thể, một phần quan trọng trong phản ứng miễn dịch bẩm sinh của con người và có vai trò như lớp phòng thủ tuyến đầu khi cơ thể nhiễm virus.
Trong nghiên cứu được báo cáo tại Hội thảo về Các bệnh truyền nhiễm hồi tháng Hai, các nhà nghiên cứu đã so sánh cách phản ứng của 17 interferon khác nhau trong cơ thể người với virus chủng gốc và 5 biến thể của virus gồm Alpha, Beta, Delta, Gamma và Omicron.
Các dữ liệu chỉ ra rằng cả 5 biến thể đều có khả năng kháng cự tốt hơn với interferon so với virus chủng gốc. Cụ thể, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra rằng để ngăn chặn các biến thể mới cần nhiều interferon hơn việc ngăn chặn virus chủng gốc. Ví dụ, khả năng ngăn chặn biến thể Alpha của các interferon thấp hơn 100 lần so với khả năng ngăn chặn virus chủng gốc.
Theo chuyên gia Santiago, những dữ liệu trên cho thấy khả năng lấn át hệ miễn dịch bẩm sinh có thể là động cơ tiến hóa chính của virus SARS-CoV-2. Điều gây quan ngại nhất ngay lúc này là có thể xuất hiện một biến thể mới nguy hiểm hơn nếu virus đã học được các cách thức để đánh bại hệ miễn dịch của con người.
Chuyên gia Poescha nhấn mạnh việc hiểu được virus thích ứng ra sao với hệ miễn dịch bẩm sinh của con người là điều rất quan trọng vì đây là loại virus mới xuất hiện và vẫn đang biến đổi để thích nghi. Những thông tin về khả năng kháng cự các interferon của virus SARS-CoV-2 được cho là rất hữu ích. Hệ miễn dịch bẩm sinh sẽ được kích hoạt khoảng vài phút hoặc vài giờ sau khi cơ thể nhiễm virus.
Trong các thí nghiệm, khi các nhà khoa học vô hiệu hóa các interferon ở vật thí nghiệm, cơ thể vật thí nghiệm sẽ trở nên yếu hơn trước sự tấn công của mầm bệnh và có tải lượng virus cao hơn. Điều tương tự sẽ xảy ra khi hệ miễn dịch bẩm sinh của con người có khuyết điểm.
Điều này đồng nghĩa rằng nếu các biến thể né miễn dịch bẩm sinh tốt hơn thì xu hướng sao chép bên trong tế bào ngay từ những giây đầu tiên virus xâm nhập cũng cao hơn, từ đó tác động tới khả năng lây lan và tiến triển bệnh.
Do đó, các chuyên gia kỳ vọng nếu có thể hạn chế sớm quá trình sao chép dựa trên hệ thống interferon thì có khả năng bệnh sẽ nhẹ hơn. Chuyên gia Peschla cho biết trong giai đoạn tiếp theo, nhóm sẽ nghiên cứu về các cơ chế giúp interferon ngăn chặn virus sao chép trong cơ thể, từ đó mở ra cơ hội phát triển một loại thuốc mới tập trung vào những cơ chế này để điều trị bệnh hiệu quả hơn.
H.T (tổng hợp từ TTXVN, Vietnam+)
