Hiện nay, một khó khăn, thách thức không nhỏ đối với các trợ giúp viên pháp lý là đa phần còn trẻ, tuy có năng lực, trình độ song kinh nghiệm trợ giúp pháp lý và thực tiễn hành nghề chưa nhiều lại thường xuyên có sự biến động về nhân sự.
Nhiều cơ quan, ban ngành, trong đó có cả một số cơ quan tiến hành tố tụng chưa biết đến nhiều về chức danh trợ giúp viên pháp lý và vai trò của họ trong quá trình tố tụng; chế độ chi trả thù lao theo vụ việc cho các trợ giúp viên pháp lý còn thấp, chưa có sức thu hút, động viên kịp thời. Ngoài ra, còn phải kể đến năng lực hoạt động của một số hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng ở các địa phương theo Thông tư liên tịch 10, chưa thực sự phát huy hiệu quả. Vì thế ở nhiều tỉnh, thành, số vụ việc trợ giúp pháp lý do các luật sư - cộng tác viên đảm nhận còn cao (chiếm 60 đến 70%), một số vụ việc tham gia tố tụng do trợ giúp viên pháp lý thực hiện chất lượng, hiệu quả chưa cao.
Do vậy, để các trợ giúp viên pháp lý phát huy tốt vai trò hoạt động của mình, đảm bảo vị trí quan trọng trong quá trình tố tụng bảo vệ quyền lợi cho người nghèo và đối tượng chính sách, cần phải có những giải pháp cả về trước mắt và lâu dài. Cụ thể là: Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần xem xét, sửa đổi văn bản quy phạm pháp luật quy định định mức chi trả thù lao theo vụ việc cho các trợ giúp viên pháp lý theo hướng tăng lên, đáp ứng được với nhu cầu, điều kiện thực tế hiện nay. Thường kỳ tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho trợ giúp viên pháp lý, đặc biệt là về kỹ năng hành nghề trong quá trình tố tụng kết hợp với việc thực hành mẫu theo như các phiên tòa xét xử để vừa nâng cao trình độ kết hợp với việc bổ sung kinh nghiệm tố tụng thực tiễn cho đội ngũ này.
Bên cạnh đó, UBND các tỉnh, thành phố nên tổ chức kiện toàn, sắp xếp lại hội đồng phối hợp liên ngành về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng theo hướng bổ sung diện thành viên ở cơ quan tiến hành tố tụng cấp huyện vào trong hội đồng; sửa đổi bổ sung quy chế hoạt động, đảm bảo nguồn kinh phí hoạt động và thực hiện tốt cơ chế kiểm tra, giám sát các nhiệm vụ phối hợp. Sở Tư pháp, Trung tâm Trợ giúp pháp lý cần đánh giá đúng năng lực, sở trường của các trợ giúp viên pháp lý để bố trí, sắp xếp hợp lý, phù hợp theo hướng chuyên trách ở từng lĩnh vực pháp luật. Trong đó, mỗi một lĩnh vực tố tụng cần xây dựng và duy trì từ 1 đến 2 trợ giúp viên chuyên trách, có chế độ đãi ngộ xứng đáng với các trợ giúp viên pháp lý giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm và tâm huyết với nghề nghiệp.
Đối với các cơ quan tiến hành tố tụng, cần quan tâm tổ chức phối hợp có hiệu quả với tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý và người thực hiện theo các nội dung đã được quy định tại Thông tư liên tịch 10, kịp thời thông tin, giới thiệu những người thuộc diện trợ giúp pháp lý đến trung tâm hoặc các chi nhánh trợ giúp pháp lý trực thuộc để được thụ hưởng dịch vụ pháp lý miễn phí. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi cho các trợ giúp viên pháp lý tham gia tố tụng đạt kết quả.
Và điều có tính quyết định là các trợ giúp viên pháp lý cần tích cực học tập kinh nghiệm thực tiễn tố tụng, thường xuyên trau dồi kiến thức lý luận. Trước mắt, có thể tham gia hỗ trợ cho các luật sư trong quá trình tố tụng, sau đó dần chuyển sang làm việc theo hướng độc lập, chuyên trách.
ĐOÀN HỮU VĂN
