Theo hướng dẫn của TAND tối cao tại công văn 81/2002/TANDTC ngày 10/6/2002, lâu nay trong các vụ án có bị cáo, người bị hại, người có quyền lợi- nghĩa vụ liên quan, nguyên đơn dân sự… là người nước ngoài hoặc tổ chức nước ngoài, TAND cấp tỉnh là cấp có thẩm quyền xét xử.
Tuy nhiên, việc vận dụng hướng dẫn này của TANDTC để xác định thẩm quyền xét xử các vụ án trên đã và đang có những luồng ý kiến khác nhau.
Luồng ý kiến không đồng tình với hướng dẫn của TAND tối cao. Bởi tại Điều 170 BLTTHS năm 2003 quy định: TAND cấp huyện xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về những tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng, trừ các tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia, tội phá hoại hòa bình, chống loài người, tội phạm chiến tranh và một số loại tội khác. TAND cấp tỉnh xét xử sơ thẩm những vụ án hình sự về những tội phạm không thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện hoặc những vụ án thuộc thẩm quyền của TAND cấp dưới mà mình lấy lên để xét xử. Bộ luật Tố tụng hình sự không có quy định nào đề cập đến việc những người tham gia tố tụng là người nước ngoài thì thuộc thẩm quyền xét xử của tòa án cấp nào. Mặt khác, công văn trên của TAND tối cao hướng dẫn các vấn đề thuộc về Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988, trong khi hiện tại chúng ta đang thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003. Từ khi có Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003, TAND cấp huyện được tăng thẩm quyền xét xử các tội phạm rất nghiêm trọng. Do đó, với việc tăng thẩm quyền của TAND cấp huyện, việc vận dụng công văn ngày 10/-6/2002 của TAND tối cao lại càng không phù hợp. Hơn nữa, công văn 81/2002/TANDTC của TAND tối cao chỉ là văn bản giải đáp một số vấn đề về nghiệp vụ của TANDTC nhân hội nghị triển khai công tác ngành tòa án năm 2002. Đây không phải là văn bản quy phạm pháp luật nên không bắt buộc các cơ quan tiến hành tố tụng phải chấp hành.
Luồng ý kiến đồng tình với Công văn 81/2002/TANDTC lại cho rằng: Mặc dù Bộ luật Tố tụng hình sự không quy định về thẩm quyền xét xử các vụ án hình sự mà bị cáo, người bị hại, người có quyền lợi hoặc nghĩa vụ liên quan, nguyên đơn dân sự là người nước ngoài hoặc tổ chức nước ngoài. Tuy nhiên, do có yếu tố nước ngoài nên tính chất của vụ án phức tạp, liên quan đến pháp luật quốc tế, cần có phiên dịch… Việc điều tra, truy tố, xét xử ở cấp huyện sẽ gặp nhiều khó khăn. Do đó, việc quy định cho tòa án cấp tỉnh xét xử là hợp lý.
Việc xác định đúng thẩm quyền xét xử của tòa án các cấp có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo đảm cho hoạt động xét xử của tòa án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; bảo đảm quyền, lợi ích của bị cáo, những người tham gia tố tụng khác; đồng thời cũng là cơ sở quan trọng để xác định thẩm quyền của các cơ quan tiến hành tố tụng khác như thẩm quyền điều tra của cơ quan điều tra, thẩm quyền truy tố của viện kiểm sát nhân dân… Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền sớm hướng dẫn về vấn đề này.
NGỌC THẢO
