Năm qua, các cơ quan tiến hành tố tụng đã đóng vai trò rất tích cực trong hoạt động trợ giúp pháp lý (TGPL), góp phần đưa pháp luật vào cuộc sống, dân chủ hóa đời sống pháp luật, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm công bằng xã hội. Xung quanh nội dung này, Báo Phú Yên đã có phỏng vấn Cục trưởng Cục TGPL (Bộ Tư pháp) Tạ Thị Minh Lý.
Cán bộ Sở Tư pháp Phú Yên tuyên truyền TGPL cho đồng bào - Ảnh: Đ.THÔNG
* Cục trưởng đánh giá thế nào về vai trò của TGPL trong hoạt động tố tụng thời gian qua?
- TGPL trong các giai đoạn tố tụng giữ vị trí đặc biệt quan trọng góp phần thực hiện quyền bào chữa và tăng cường yêu cầu tranh tụng trong xét xử. Có thể nói, với những hoạt động tích cực, chủ động của các ngành, đến nay, nhận thức về vị trí, vai trò của công tác TGPL nói chung và TGPL trong hoạt động tố tụng nói riêng từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng đã được nâng lên một bước. Quan hệ phối hợp giữa các cơ quan ngày càng được củng cố, tăng cường.
* Đâu là những điểm nổi bật sau một năm thực hiện việc TGPL trong hoạt động tố tụng, thưa Cục trưởng?
- Căn cứ vào nội dung Thông tư liên tịch số 10/2007/TTLT-BTP-BCA-BTC-VKSNDTC-TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định về TGPL trong hoạt động tố tụng, đến nay, hầu hết các trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước đều thực hiện trách nhiệm cung cấp cho cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án, trại tạm giam, nhà tạm giữ bản thông tin về TGPL; mẫu đơn đề nghị, tờ gấp và các tài liệu pháp luật có liên quan. Nhờ vậy, nhiều địa phương cũng đã thực hiện việc lập danh sách trợ giúp pháp lý viên, luật sư là cộng tác viên của trung tâm, chi nhánh và thực hiện việc thông báo cho cơ quan điều tra, viện kiểm sát để liên hệ.
Từ khi có thông tư, quan hệ phối hợp giữa trung tâm TGPL với các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc thực hiện các vụ việc TGPL, các thủ tục để được tham gia tố tụng của người thực hiện TGPL ngày càng chặt chẽ, thuận tiện hơn. Điều đó đã tạo điều kiện thuận lợi để người thực hiện TGPL có thời gian nghiên cứu hồ sơ, tiếp cận đối tượng và tìm hiểu sự thật vụ án. Vai trò vị trí của người thực hiện TGPL trong tố tụng, nhất là các trợ giúp viên pháp lý, từng bước được khẳng định. Không chỉ giúp đỡ, bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp cho người được TGPL, mà hoạt động này còn hỗ trợ các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng sớm tìm ra sự thật khách quan của vụ án, từ đó xét xử, ra bản án đúng người, đúng pháp luật, hạn chế việc khiếu nại, tố cáo.
* Thực tế, hiện nay vẫn còn nhiều nơi chưa hiểu đúng, hiểu đầy đủ về việc TGPL trong hoạt động tố tụng. Xin Cục trưởng cho ý kiến về vấn đề này?
- Sau gần một năm triển khai thực hiện thông tư, số lượng vụ việc TGPL trong tố tụng tăng lên đáng kể, các trợ giúp viên pháp lý cũng đã tích cực, chủ động tham gia tố tụng với số lượng vụ việc ngày càng tăng, chất lượng từng bước được đảm bảo, bước đầu đã tạo lập củng cố niềm tin từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Mặc dù vậy, vẫn còn tình trạng ở nhiều địa phương, số lượng vụ việc do trợ giúp viên pháp lý thực hiện trong tố tụng vẫn còn hạn chế, thậm chí có nơi chưa cử trợ giúp viên pháp lý tham gia tố tụng đã phần nào ảnh hưởng đến uy tín và năng lực của trung tâm TGPL.
Bên cạnh đó, nhận thức về TGPL nói chung và TGPL trong hoạt động tố tụng nói riêng của một số cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, cơ quan, tổ chức còn hạn chế, chưa thống nhất; có lúc, có nơi bị xem nhẹ, thậm chí không cộng tác. Việc tổ chức triển khai TGPL trong hoạt động tố tụng ở một số địa phương vẫn chưa thật sự được quan tâm, chú trọng. Vì vậy, vẫn còn tình trạng một bộ phận cán bộ, công chức còn tâm lý chưa sẵn sàng cho người thực hiện TGPL, tham gia tố tụng vì e ngại làm chậm tiến độ vụ án, làm lộ bí mật điều tra, phá án hoặc “chạy chọt” làm sai lệch vụ án. Có nơi chưa sẵn sàng chấp nhận chức danh trợ giúp viên pháp lý tham gia tố tụng. Số lượng vụ việc TGPL được thực hiện bằng hình thức tham gia tố tụng còn ít so với số lượng án phải giải quyết của các cơ quan tiến hành tố tụng, phần lớn chỉ tập trung vào các vụ án hình sự mà chưa thật chú trọng trong các vụ án dân sự, lao động…
Việc cung cấp các quyết định tố tụng và bản sao bản án còn chưa kịp thời, có nơi không thực. Việc báo cáo kết quả triển khai thực hiện còn chậm, cá biệt có nơi không thực hiện chế độ báo cáo. Bên cạnh đó, việc triển khai công tác TGPL trong hoạt động tố tụng còn gặp nhiều hạn chế về kinh phí... Pháp luật điều chỉnh hoạt động tham gia tố tụng của trợ giúp viên pháp lý còn thiếu, chưa đồng bộ, nhất là các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, dân sự, pháp lệnh giải quyết các vụ án hành chính còn chưa tạo lập cơ chế pháp lý về sự tham gia tố tụng của trợ giúp viên pháp lý.
Ở một số địa phương, cơ chế phối hợp về TGPL trong hoạt động tố tụng chưa chặt chẽ. Sở Tư pháp và trung tâm TGPL chưa chủ động tham mưu cho chủ tịch UBND cấp tỉnh trong việc thành lập hội đồng cấp tỉnh. Một số địa phương trung tâm chưa biết tham mưu cho sở Tư pháp, chưa chủ động triển khai thực hiện thông tư, thậm chí còn thụ động triển khai phối hợp theo nội dung các chương trình đã ký kết trước đây, trong đó có nhiều nội dung không phù hợp, công tác thông tin, phổ biến còn hạn chế nên nhiều nơi, nhiều người dân chưa biết đến TGPL trong hoạt động tố tụng.
* Cục Trợ giúp pháp lý có những giải pháp gì để giải quyết những tồn tại trên, thưa Cục trưởng?
- Đặc biệt tăng cường thông tin về TGPL đến với người được TGPL cũng như phối hợp triển khai các vụ việc TGPL cụ thể, đó là một trong những mục tiêu hàng đầu của ngành tư pháp trong thời gian đến. Đồng thời, chú trọng việc kiểm tra, giám sát đánh giá chất lượng TGPL và trách nhiệm giải quyết công việc thuộc phạm vi giải quyết của người tiến hành tố tụng, tạo lập cơ chế thông tin hai chiều để cùng giám sát, đánh giá chất lượng công việc.
* Xin cám ơn Cục trưởng!
KIM CHI (thực hiện)
