Theo quy định tại khoản 5 Điều 4 Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính năm 1996 (được sửa đổi, bổ sung năm 1998) và khoản 1 Điều 1 của Nghị định số 53/2005/NĐ-CP ngày 19-4-2005 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Khiếu nại Tố cáo và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại Tố cáo thì chỉ những người có quyền, lợi ích hợp pháp chịu tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính thì mới có quyền khởi kiện đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính đó. Song quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án phải có đủ 2 điều kiện sau đây:
- Phải là quyết định hành chính lần đầu: Quyết định hành chính là đối tượng khiếu kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án hành chính phải là quyết định hành chính lần đầu, trừ một số trường hợp pháp luật quy định quyết định giải quyết khiếu nại là đối tượng khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết bằng vụ án hành chính (quyết định giải quyết khiếu nại của UBND tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư quy định tại Điều 41 Pháp lệnh Luật sư; quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh của Hội đồng cạnh tranh hoặc của Bộ trưởng Bộ Thương mại quy định tại Điều 115 Luật Cạnh tranh). Để xác định quyết định hành chính nào là quyết định hành chính lần đầu cần căn cứ vào điểm 3 của Nghị quyết số 03/2003/NQ-HĐTP ngày
- Phải là quyết định hành chính, hành vi hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án có nội dung được quy định tại Điều 11 Pháp lệnh: Khiếu kiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc áp dụng biện pháp buộc tháo gỡ nhà ở, công trình, vật kiến trúc kiên cố khác; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc áp dụng hoặc thi hành biện pháp xử lý hành chính với một trong các hình thức: Giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục; đưa vào cơ sở chữa bệnh; quản chế hành chính; khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc cán bộ, công chức giữ chức vụ từ Vụ trưởng và tương đương trở xuống; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc cấp giấy phép, thu hồi giấy phép về xây dựng cơ bản, sản xuất, kinh doanh; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc trưng dụng, trưng mua, tịch thu tài sản; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc thu thuế, truy thu thuế; khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc thu phí, lệ phí.
Ngoài những việc thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án như đã nêu trên, hiện nay pháp luật còn quy định thêm một số loại việc khác như: Khiếu kiện quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh (Điều 115 Luật Cạnh tranh có hiệu lực từ ngày 1-7-2005); khiếu kiện quyết định về áp dụng thuế chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam (Điều 26 Pháp lệnh Chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam); khiếu nại về danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội vào danh sách cử tri bầu cử đại biểu HĐND; khiếu kiện quyết định về áp dụng thuế chống trợ cấp hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam (quy định tại Điều 28 Pháp lệnh Chống trợ cấp hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam có hiệu lực từ ngày 1-1-2005); quyết định về áp dụng hoặc không áp dụng các biện pháp tự vệ trong nhập khẩu hàng hóa nước ngoài vào Việt Nam (quy định tại Điều 30 Pháp lệnh về Tự vệ trong nhập khẩu hàng hóa nước ngoài vào Việt Nam); quyết định áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, quyết định áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra trong trường hợp không áp dụng xử phạt (gọi tắt là cưỡng chế hành chính) đối với cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính đã quá thời hạn tự nguyện chấp hành hoặc quá thời hạn hoãn chấp hành các quyết định nêu trên mà không tự nguyện chấp hành theo quy định tại Nghị định số 37/2005/NĐ-CP ngày 18-3-2005 của Chính phủ quy định thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính.
(
