Tội chống người thi hành công vụ được quy định tại Điều 257 Bộ luật Hình sự. Theo đó, người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc dùng thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ của họ hoặc ép buộc họ thực hiện hành vi trái pháp luật, thì phạm tội này. Thực tiễn xét xử các vụ chống người thi hành công vụ trong thời gian qua cho thấy: việc xác định tội danh đối với các bị cáo nhìn chung không có gì khó khăn, vướng mắc. Tuy nhiên, đối với những người thi hành công vụ thì lại đang có những cách hiểu và áp dụng khác nhau khi xác định tư cách tố tụng của họ. Xin nêu ví dụ:
Trong vụ Võ Lên chống người thi hành công vụ, TAND huyện Tây Hòa xét xử ngày 18/7/2007; những người thi hành công vụ được tòa xác định tham gia tố tụng với tư cách là người bị hại. Tuy nhiên, trong vụ Phan Sơn Tùng, TAND huyện Đông Hòa xét xử ngày 31/7/2007 và vụ Huỳnh Văn Nhất, TAND TP Tuy Hòa xét xử ngày 25/7/2007, thì những người thi hành công vụ lại được tòa triệu tập tham gia tham tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Còn trong vụ Dương Ngọc Anh, TAND huyện Sông Cầu xét xử ngày 21/9/2007 lại xác định người thi hành công vụ tham gia tố tụng với tư cách là người… làm chứng.
Quá trình giải quyết các vụ án hình sự được tiến hành theo một trật tự, thủ tục thống nhất mang tính bắt buộc chung do pháp luật tố tụng hình sự quy định. Việc xác định chính xác những người tham gia tố tụng có ý nghĩa quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án. Bởi trong Bộ luật Tố tụng hình sự, người tham gia tố tụng (như bị can, bị cáo, bị hại, người làm chứng, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án…) được pháp luật dành cho các quyền nhất định để bảo vệ lợi ích của mình, đồng thời họ cũng có nghĩa vụ cụ thể, vì vậy họ có địa vị pháp lý nhất định trong tố tụng hình sự. Trở lại các vụ án nói trên, nếu xác định những người thi hành công vụ là người bị hại thì họ được Bộ luật Tố tụng hình sự quy định bị hại có sáu nhóm quyền, trong đó có những quyền mà những người khác không có, như quyền đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, quyền đề nghị mức bồi thường, quyền kháng cáo toàn bộ bản án… Nếu xác định họ là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án thì họ có bốn nhóm quyền. Còn nếu xác định họ là người làm chứng thì chỉ có ba nhóm quyền. Tương tự, nghĩa vụ của họ cũng rất khác nhau. Nếu như người bị hại, người làm chứng từ chối khai báo, khai báo gian dối… thì họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nhưng người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án mà chối khai báo, khai báo gian dối thì họ lại không phải chịu trách nhiệm hình sự…
Tìm hiểu về nguyên nhân dẫn đến sự khác nhau trong việc xác định tư cách tố tụng của những người thi hành công vụ trong các vụ án nói trên thì thấy rằng: tội chống người thi hành công vụ được quy định tại Chương XX của BLHS – các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính. Các tội phạm của chương này trực tiếp xâm phạm hoạt động bình thường, đúng đắn của các cơ quan Nhà nước, tổ chức, làm giảm hiệu lực quản lý của các cơ quan, tổ chức đó. Vì vậy, có nhiều ý kiến cho rằng, trong các tội phạm này thường không xác định được bị hại. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp các tội phạm này còn trực tiếp xâm phạm và gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe của những người thi hành công vụ. Hơn nữa, quá trình áp dụng chưa có sự hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền. Chính vì vậy, các tòa án đã có những cách hiểu và vận dụng khác nhau. Để bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh, thống nhất, đề nghị các cơ quan có thẩm quyền sớm có hướng dẫn về vấn đề này.
TRẦN BẢO
