Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là chính sách mới, có tác động trực tiếp đến người lao động, người sử dụng lao động và vấn đề an sinh xã hội. Tuy nhiên, sau hơn 3 năm triển khai, chính sách này vẫn còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho người lao động.

Hướng dẫn cho người lao động thủ tục đăng ký bảo hiểm thất nghiệp tại Trung tâm Giới thiệu việc làm Phú Yên - Ảnh: N.HÂN

THỦ TỤC ÐÁNH ÐỐ NGƯỜI LAO ÐỘNG

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) về BHTN, khi tham gia loại hình bảo hiểm này, người lao động được hưởng các quyền lợi như: được hỗ trợ tiền mặt, học nghề, tư vấn và giới thiệu việc làm, bảo hiểm y tế... Nhưng để được thụ hưởng những quyền lợi đó, người lao động phải đáp ứng nhiều quy định khắt khe. Đơn cử như trong vòng 7 ngày kể từ ngày mất việc, chấm dứt hợp đồng lao động, NLĐ phải đăng ký thất nghiệp và 15 ngày sau đó, NLĐ phải nộp đủ hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp. Như vậy, chỉ trong vòng 22 ngày, người lao động phải hoàn tất hồ sơ, nếu không sẽ bị từ chối hưởng trợ cấp thất nghiệp. Quy định về thời gian nộp sổ BHXH cũng là một “rào cản” khiến NLĐ khó tiếp cận tiền hỗ trợ từ BHTN. Theo Luật BHXH, trong vòng 30 ngày kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động, cơ quan BHXH “chốt” sổ BHXH cho NLĐ. Trong khi đó, chỉ có 15 ngày kể từ khi đăng ký, người lao động phải nộp sổ BHXH có xác nhận thời gian tham gia BHTN mới được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thế nên, nhiều trường hợp NLĐ chưa kịp nhận sổ BHXH thì đã hết thời gian nộp sổ để đăng ký BHTN và đành bỏ. Quy định không được ủy quyền cho người khác khai báo tình hình việc làm hằng tháng mà tự mình trực tiếp đăng ký cũng gây nhiều khó khăn, tốn kém thời gian, công sức tiền bạc cho NLĐ. Hơn nữa, trong khi BHXH là cơ quan chốt sổ BHXH nhưng không làm luôn thủ tục đăng ký thất nghiệp mà phải thông qua Trung tâm giới thiệu việc làm, trong khi chi trả BHTN lại do cơ quan BHXH thực hiện…

Theo quy định thì mức trợ cấp thất nghiệp là 3 tháng, đối với người đóng BHTN từ đủ 12 tháng đến dưới 36 tháng; 6 tháng đối với người đóng BHTN từ đủ 36 tháng đến dưới 71 tháng; 9 tháng đối với người đóng BHTN từ đủ 72 tháng đến dưới 144 tháng; và 1 năm đối với người đóng BHTN từ đủ 144 tháng trở lên. Quy định này được hiểu quyền lợi người được thụ hưởng BHTN có thời gian đóng BHTN gần 36 tháng ngang bằng với người chỉ đóng đủ BHTN 12 tháng…. Tiếp đến, chỉ cần chênh lệch 2 tháng đóng BHTN, thì mức thụ hưởng chênh lệch 3 tháng (ví dụ người đóng BHTN 35 tháng thì được hưởng trợ cấp thất nghiệp là 3 tháng, người đóng BHTN 37 tháng thì được hưởng trợ cấp thất nghiệp 6 tháng…). Quy định về thời gian đóng BHTN để hưởng trợ cấp thất nghiệp là quá dài dẫn đến không công bằng.

BHTN là chính sách an sinh lớn của Nhà nước nhằm giúp người lao động giảm bớt khó khăn khi mất việc. Trong thời buổi kinh tế thị trường, người lao động làm việc tại các doanh nghiệp bị mất việc là chuyện thường xảy ra, vì vậy tham gia BHTN là chiếc “phao cứu sinh” của họ. Thế nhưng, Luật BHXH quy định, các đơn vị thuộc đối tượng tham gia BHTN phải sử dụng 10 lao động trở lên. Đây là sự thiếu công bằng đối với người lao động làm việc tại các doanh nghiệp sử dụng dưới 10 lao động. Mặt khác, đây cũng là kẽ hở để các doanh nghiệp có trên 10 lao động lách luật, tìm cách đưa số lượng lao động thực tế tại doanh nghiệp dưới “sàn” 10 lao động. Ông Đ.V.T, làm việc tại một doanh nghiệp sử dụng trên 20 lao động, cho biết: “Tôi không được đóng BHTN vì chủ doanh nghiệp không chịu ký hợp đồng lao động. Khi hỏi thì chủ doanh nghiệp nói đây là lao động thời vụ, đợi đến khi làm việc ổn định rồi tính”.

Một cán bộ phòng tiếp nhận hồ sơ đăng ký trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm Giới thiệu việc làm Phú Yên cho biết: “Những hồ sơ mà trung tâm tiếp nhận đăng ký hầu hết đều chưa có sổ BHXH, một điều kiện bắt buộc để có thể thụ hưởng trợ cấp thất nghiệp”. Chị Đ.T.H làm việc cho một do­anh nghiệp trong tỉnh, bức xúc: “Tôi nhận quyết định thôi việc từ ngày 18/3/2012 và công ty hẹn một tháng sau mới trả sổ BHXH. Đợi đến lúc trả sổ BHXH thì đã hết hạn giải quyết hưởng trợ cấp thất nghiệp, bây giờ chẳng biết tính sao”. Rất nhiều người lao động đến trung tâm để đăng ký trợ cấp thất nghiệp đều vướng phải trường hợp chủ sử dụng lao động trả sổ BHXH hoặc ký quyết định chấm dứt hợp đồng lao động quá muộn so với thời gian họ nghỉ việc, làm cho người lao động bị động trong việc đăng ký trợ cấp thất nghiệp.

Trường hợp chị T.T.L, giáo viên tại một trường THPT cũng vậy. Chị T.T.L cho biết chị đã đưa đơn xin nghỉ dạy từ ngày 14/3/2011 vì lý do chuyển theo chồng ở Vũng Tàu và được nhà trường đồng ý cho phép nghỉ nhưng đến 16/5/2012 Sở GD-ĐT mới ký quyết định chấm dứt hợp đồng lao động. Như vậy, đến khi ra quyết định thì đã quá trễ, làm cho chị không được hưởng trợ cấp thất nghiệp mặc dù đã đóng BHTN được hai năm. Ngoài ra, còn nhiều nguyên nhân dẫn đến NLĐ “bó tay” vì không nhận được trợ cấp thất nghiệp mặc dù lâu nay vẫn hoàn thành nghĩa vụ đóng BHTN.

Mất việc làm là điều không mong muốn. Khi NLĐ mất việc thì rất mong chờ vào sự hỗ trợ kịp thời của Nhà nước để có điều kiện khắc phục khó khăn, tìm được việc làm mới, đảm bảo thu nhập. Vì vậy, Nhà nước và các cơ quan chức năng cần nghiên cứu bổ sung, điều chỉnh các quy định hợp lý để NLĐ được hưởng các quyền lợi như chính tinh thần, mục đích BHTN mà chủ trương của Đảng, chính sách Nhà nước hướng tới.

NGỌC HÂN