Cách đây 37 năm, họ là những người lính của Sư đoàn 320 tham gia giải phóng Phú Yên trong cuộc tổng tiến công mùa xuân năm 1975. Bây giờ Phú Yên lại là quê hương thứ hai của những cựu chiến binh này và họ đã có dịp gặp lại nhau trong một cuộc trùng phùng sau nhiều năm xa cách.
Các cựu chiến binh của Sư đoàn 320 tham gia giải phóng Phú Yên ngày 1/4/1975. Từ trái qua phải: Phạm Văn Côi, Võ Văn Nam, Nguyễn Văn Khiêm - Ảnh: H.TRUNG
SỐNG LẠI NHỮNG NGÀY THÁNG HÀO HÙNG
Ba cựu chiến binh của Sư đoàn 320 tìm gặp lại nhau vào một ngày cuối tháng 3 năm nay tại TP Tuy Hòa gồm Phạm Văn Côi, Võ Văn Nam và Nguyễn Văn Khiêm. Họ đều đã xấp xỉ tuổi 60, khuôn mặt in hằn những nét phong sương của cuộc đời nhưng chất lính trong những anh bộ đội Cụ Hồ năm xưa thì vẫn vậy. Những cái bắt tay rất chặt, những tràng cười sảng khoái, những câu chuyện về chiến tranh đã đưa ba cựu chiến binh về lại với quá khứ hào hùng.
Ngày ấy, Phạm Văn Côi, Võ Văn Nam, Nguyễn Văn Khiêm quê ở các tỉnh miền Bắc và đều là những cán bộ, chiến sĩ dày dạn kinh nghiệm trận mạc của Sư đoàn 320 tham gia trận đánh mở màn vào TX Buôn Ma Thuột (bây giờ là TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk). Những trận chiến ác liệt kéo dài nhiều ngày, hy sinh mất mát là vậy nhưng không làm những người lính như Phạm Văn Côi, Võ Văn Nam và Nguyễn Văn Khiêm nao núng. Sau khi giải phóng Buôn Ma Thuột, Sư đoàn 320 hành quân thần tốc theo đường 7 (nay là quốc lộ 25) chặn đánh địch nhằm đập tan kế hoạch rút lui chiến lược về duyên hải của quân ngụy Sài Gòn. Ông Võ Văn Nam là đại đội trưởng của một đại đội thuộc Trung đoàn 48 nhớ lại: Tình hình diễn biến rất nhanh, chúng tôi được lệnh vừa hành quân vừa đánh địch quyết không để đám tàn quân từ Tây Nguyên chạy thoát về đồng bằng. Dọc đường, bộ đội vừa nổ súng tiêu diệt một số vị trí địch tổ chức kháng cự vừa phải lo bảo vệ dân thường, trong khi việc di chuyển chủ yếu là bằng đôi chân nên rất vất vả. Sau một chặng đường hành quân dài, lực lượng hai trung đoàn 48 và 64 thuộc Sư đoàn 320 trong đó có Phạm Văn Côi và Võ Văn Nam đã áp sát TX Tuy Hòa; Sở chỉ huy của các đơn vị đặt tại núi Chóp Chài. Khi nổ súng đánh vào khu vực trung tâm, Sư đoàn 320 không gặp một sự kháng cự nào đáng kể; quân địch gần như tan rã, tháo chạy tán loạn nên đến trưa ngày 1/4/1975, cờ của quân ta đã được cắm ở nhiều nơi tại TX Tuy Hòa. Người dân đổ ra đường Trần Hưng Đạo vẫy tay mừng bộ đội. Dọc theo đường dẫn đến tỉnh đường Phú Yên, của cải, vũ khí, quân trang, quân dụng chất thành từng đống nhưng các cán bộ, chiến sĩ Sư đoàn 320 đã được quán triệt từ trước nên không hề đụng đến. Với Phạm Văn Côi, kỷ niệm mà ông nhớ nhất trong đêm 30/3/1975 khi ông làm nhiệm vụ giao liên tại trung đoàn bộ đóng ở Chóp Chài là nhân dân mang bánh tráng, thịt heo, rau sống cho bộ đội ăn nhưng ông cũng như những chiến sĩ người miền Bắc khác không biết cuốn nên đành nhịn đói.
Chỉ mấy ngày sau khi tham gia giải phóng Tuy Hòa, Phạm Văn Côi, Võ Văn Nam lại cùng đơn vị ngược đường 7 lên Tây Nguyên theo đường 14 xuôi về Bình Dương, đánh vào huyện Củ Chi, tham gia giải phóng Sài Gòn. Còn Nguyễn Văn Khiêm là chiến sĩ vô tuyến điện của Trung đoàn 52 Sư đoàn 320 theo quốc lộ 1 từ Bình Định vào đến TX Tuy Hòa thì dừng lại nghỉ, chờ hành quân tiếp. Cựu chiến binh Nguyễn Văn Khiêm kể: Những ngày đầu tháng 4/1975 là thời điểm tôi trở lại Phú Yên lần thứ hai. Trước đó vào năm 1973, tôi đã cùng các đơn vị phối thuộc của Quân khu 5 tổ chức trinh sát, điều nghiên chiến trường tại khu vực xã Hòa Hội, huyện Phú Hòa bây giờ. Tôi và những người cùng đi đã mấy lần chạm trán với địch, có đồng đội đã ngã xuống trên mảnh đất này nên lần dừng chân tại TX Tuy Hòa trên đường hành quân vào Nam tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh lại thấy bồi hồi đến lạ.
PHÚ YÊN TRỞ THÀNH QUÊ HƯƠNG THỨ HAI
Sau năm 1975, ba cán bộ, chiến sĩ của Sư đoàn 320 trở về với cuộc sống đời thường. Nguyễn Văn Khiêm tiếp tục học bổ túc văn hóa rồi thi đậu vào một trường đại học kinh tế ở Huế, Võ Văn Nam theo nghề “gõ đầu trẻ” tại Đại học sư phạm Vinh còn Phạm Văn Côi chuyển ngành về Trường trung cấp Thủy lợi sau đó là Trường trung cấp Xây dựng số 3 (nay là đại học Xây dựng Miền Trung). Không hẹn mà gặp, ba cựu chiến binh đã từng chiến đấu trên chiến trường Phú Yên năm xưa lại chọn nơi đây làm quê hương thứ hai của mình. Giờ thì ông Võ Văn Nam là giáo viên Toán kỳ cựu của Trường THPT Nguyễn Công Trứ (huyện Đông Hòa), Nguyễn Văn Khiêm đảm nhận chức vụ Trưởng khoa Kinh tế, Trường đại học Phú Yên, còn Phạm Văn Côi là Trưởng phòng tài vụ kiêm kế toán trưởng của Trường đại học Xây dựng Miền Trung. Mỗi người một hoàn cảnh, một cuộc sống gia đình khác nhau nhưng cả ba cựu chiến binh vẫn không thể nào quên những năm tháng hào hùng trong quân ngũ nhất là những ngày tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Do hoàn cảnh, suốt nhiều năm các cựu chiến binh Phạm Văn Côi, Võ Văn Nam, Nguyễn Văn Khiêm chưa có dịp gặp đủ mặt với nhau, để rồi trong một ngày cuối tháng 3 năm nay họ đã vỡ òa trong niềm vui khi trùng phùng tại TP Tuy Hòa. Trong rất nhiều câu chuyện về quá khứ, đã có những lúc giọng nói của ba con người trải qua trận mạc, dày dạn kinh nghiệm sống như chùng xuống, nghẹn lại. Họ nhớ về những đồng đội đã ngã xuống nhưng chưa tìm được mộ; và họ khắc khoải, đau đáu với một món nợ đối với gia đình, người thân của các đồng đội.
Các cựu chiến binh Võ Văn Nam, Nguyễn Văn Khiêm tâm sự: Ngày còn trẻ, chúng tôi khởi đầu cuộc đời bằng cách cầm súng, nhiều năm tháng sau chiến tranh lại cầm viên phấn. Dù ở vị trí nào, những người lính năm xưa vẫn giữ tính cách thẳng thắn, thật thà, dám hy sinh cho công việc. Còn với Phạm Văn Côi thì nếu được làm lại từ đầu, ông vẫn chọn nghiệp lính dù đến bây giờ sự hy sinh, gian khổ vẫn khó phai mờ trong ông.
HOÀI TRUNG
