Phụng vĩ là loài cây thân bò đặc biệt hiếm, hiện còn rất ít ở cao nguyên Vân Hòa, xã Sơn Long, huyện Sơn Hòa. Cứ vào dịp cuối năm, người dân bản địa lại vào rừng, men theo những con suối, săn lùng loại cây này về ngâm rượu chúc tụng những ngày xuân.
Người dân địa phương cho biết, mấy năm gần đây nhiều người săn lùng phụng vĩ về ngâm rượu, nhất là mỗi độ xuân về nên loại cây này ngày càng hiếm. Theo chân anh Phạm Văn Lại, ở xã Sơn Long, huyện Sơn Hòa, chúng tôi đến thượng nguồn suối Nhà Mùa săn lùng loại cây này. Anh Lại cho hay: “Loại cây này rất khó kiếm vì nó thường bám vào đá, ẩn dưới bụi cây, dây leo rừng. Trước đây phụng vĩ rất nhiều, nhưng do người dân phát rừng, phun thuốc làm nương rẫy nên ngày càng mai một và có nguy cơ biến mất. Mấy năm trước có người ở TP Hồ Chí Minh và tỉnh Khánh Hòa gọi điện thoại đặt mua về ngâm rượu, làm thuốc chữa bệnh nhưng không có để bán”.
Lần theo con suối hơn nửa giờ đồng hồ, chúng tôi bắt gặp một dây phụng vĩ nằm bên triền suối, dưới lùm bụi rậm, bám chặt trên mặt một tảng đá lớn ngoi lên mặt đất. Khó khăn lắm anh Lại mới mở được đường, vào bứt ra một nắm thân cây cả rễ ước nặng chừng 2 lạng cho tôi xem. Thoạt nhìn, lá phụng vĩ to và giống như lá gấc, thân có đường kính khoảng 1cm, màu xanh, nhiều gai mềm, rễ tơ màu nâu đen bao phủ. Xuống bờ suối Nhà Mùa rửa sạch đất, tặng tôi mớ phụng vĩ vừa vất vả kiếm được, anh Lại dặn kỹ: “Anh đừng nói cho ai biết ở đây có phụng vĩ đó nghen. Tại vùng đất này, các cụ cao niên cũng “bó tay” vì chưa ai biết địa điểm này còn phụng vĩ. Năm nào tôi cũng “lén” tới đây bứt một ít về ngâm rượu uống tết, mọi người phải “nể” vì không ai kiếm ra”.
Theo người dân địa phương, phụng vĩ được xem là “hàng độc” khi ngâm với rượu gạo. Chỉ cần sao bằng chảo cho ngả màu vàng, sau đó ngâm trong rượu hai ngày là có thể uống được. Rượu phụng vĩ thơm, mát như sâm, chứ không gắt như rượu thuốc bắc. Rượu này thường để đãi khách quý phương xa, hay những người con tha phương lâu năm mới có dịp về thăm quê trong những ngày tết. Anh Lại bảo “Rượu này ngoài nhâm nhi, chúc tụng ngày tết, còn có công dụng kháng bệnh phong rất hiệu nghiệm và chữa các chứng nhức mỏi xương khớp”.
PHƯƠNG NAM
