Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) và Luật Bảo hiểm y tế (BHYT), cán bộ không chuyên trách xã không thuộc đối tượng tham gia BHXH, BHYT bắt buộc. Như vậy, đương nhiên họ thuộc nhóm đối tượng tham gia tự nguyện. Trong khi đa số họ hiện nay được địa phương hỗ trợ mua BHYT hàng năm còn chế độ BHXH tự nguyện vẫn chưa thấy ngành chức năng đề cập.
Nhân viên y tế thôn là cán bộ chuyên trách, thuộc đối tượng cần hỗ trợ để tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện- Ảnh: T.THỦY
NHIỀU THIỆT THÒI
Có thể khẳng định, hệ thống chính trị cấp cơ sở xã, phường, thị trấn không thể thiếu đội ngũ cán bộ không chuyên trách. Họ là bộ phận quan trọng cùng cán bộ chuyên trách thuộc bộ máy nhà nước ở cơ sở, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh trật tự ở địa phương; là những người sát dân, gần dân nhất, là khâu cuối cùng triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Công việc của cán bộ không chuyên trách xã cũng không hề đơn giản, chiếm hết thời giờ hành chính và luôn phải hoàn thành nhiệm vụ. Tuy nhiên, nhiều người trong số họ luôn cảm thấy “chạnh lòng” vì đều là cán bộ làm việc cho Nhà nước ở cấp xã, đều được cấp trên ra quyết định công nhận chức danh, nhiệm vụ rõ ràng nhưng lại chịu nhiều thiệt thòi về chế độ và quyền lợi, trong đó có chế độ BHXH. Ông Đặng Chí Hậu, Chủ tịch UBND xã Xuân Quang 1 (huyện Đồng Xuân) tâm sự: “Nhiều người cảm thấy rất buồn khi nhắc đến chế độ BHXH, nhất là những người làm việc lâu năm nhưng không đạt chuẩn để cơ cấu cán bộ chuyên trách”. Theo ông Hậu, trong tình hình chưa có chế độ chính sách để cải thiện quyền lợi cho đội ngũ cán bộ không chuyên trách xã, các ngành chức năng ở tỉnh nên chăng cần có hướng vận động và hỗ trợ cho họ tham gia chính sách BHXH tự nguyện.
Tại Điều 2 và Điều 9, Nghị định 190/CP ngày 28/12/2007 của Chính phủ, cán bộ không chuyên trách xã là nhóm đối tượng ưu tiên thứ hai để vận động thực hiện chính sách BHXH tự nguyện bởi những ưu thế đặc thù của đối tượng này.
Trước tiên, cán bộ không chuyên trách xã là người có thu nhập thường xuyên hàng tháng nên dễ thực hiện công tác thu tập trung tại xã giống như đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Hơn nữa, mức đóng của loại hình BHXH tự nguyện tương đối đa dạng nên người tham gia có thể đóng thấp hay cao tùy theo điều kiện kinh tế của từng người, phù hợp với đa số cán bộ không chuyên trách xã (hiện nay mức đóng thấp nhất bằng 18% mức lương tối thiểu chung, tương ứng 149.400 đồng/tháng).
Bên cạnh đó, khác với các đối tượng khác, thực hiện BHXH cho cán bộ không chuyên trách xã có ý nghĩa quan trọng bởi tính liên thông cộng nối giữa thời gian tham gia BHXH bắt buộc và thời gian tham gia BHXH tự nguyện. Ví dụ, một cán bộ không chuyên trách xã tham gia BHXH tự nguyện 10 năm, sau đó được bổ nhiệm vào vị trí chuyên trách 10 năm nữa, như vậy họ có 20 năm tham gia BHXH, đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo quy định. Ngược lại, một cán bộ chuyên trách có thời gian tham gia BHXH bắt buộc chưa đủ 20 năm, sau đó vì nhiều lý do khác nhau được điều chuyển vị trí cán bộ không chuyên trách, và họ được tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện cho đủ số thời gian 20 năm để hưởng chế độ hưu trí. Thực tế cán bộ xã ở Phú Yên rất nhiều người từ chuyên trách chuyển qua không chuyên trách và ngược lại, nhất là trưởng các đoàn thể: Bí thư Đoàn Thanh niên, Chủ tịch Hội Phụ nữ, Chủ tịch Hội Nông dân; và các chức danh như: Xã đội trưởng, Trưởng ban văn hóa - xã hội… Sau đó, họ chuyển qua làm việc ở các bộ phận như: Hội Chữ thập đỏ, Văn phòng Đảng ủy, cán bộ DS-KHHGĐ, Phó chủ tịch Mặt trận… Những trường hợp này do thời gian đóng BHXH bị ngắt quãng, khi nghỉ hưu thường chưa đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí.
CẦN SỰ HỖ TRỢ
Chính sách BHXH tự nguyện do Nhà nước quản lý và tổ chức thực hiện đang hướng tới mục tiêu: “BHXH cho mọi người lao động” vì an sinh xã hội. Trong thời điểm chính sách BHXH tự nguyện đã và đang triển khai đến toàn dân và bước đầu thu được kết quả nhất định, thì đội ngũ cán bộ không chuyên trách xã lại rất ít người tham gia, khi mà chính họ là những người trực tiếp triển khai công tác tuyên truyền vận động đến người dân. Về nguyên tắc truyền thông, điều này rất khó thuyết phục đối tượng.
Một chính sách mang bản chất tự nguyện, giải pháp thực hiện thế nào phù hợp thực tiễn và có lợi cho đội ngũ cán bộ này là điều rất cần sự quan tâm của chính quyền các cấp. Theo ý kiến của Chủ tịch UBND xã An Ninh Tây (huyện Tuy An) Nguyễn Văn Phương: “Thực tế, mức đóng tối thiểu của BHXH tự nguyện hiện nay thấp nên đa số cán bộ không chuyên trách đều có thể tham gia, nhất là số cán bộ trẻ mới vào làm việc. Tuy nhiên, trước hết số cán bộ này phải nhận thức được quyền lợi của mình, rồi chính họ phải có ý thức tiết kiệm từ nguồn phụ cấp ít ỏi hàng tháng của mình để tham gia BHXH, sau đó mới tính toán đến sự hỗ trợ của chính quyền”. Còn theo Trưởng phòng Chế độ BHXH tỉnh Phú Yên Mai Thị Kim Liên: Chính quyền các cấp cần thể hiện trách nhiệm, sự quan tâm, hợp sức cùng ngành BHXH tuyên truyền, vận động cho đội ngũ cán bộ nhận thức rõ quyền lợi khi tham gia BHXH, đồng thời có cơ chế cho phép chính quyền các địa phương hỗ trợ một phần mức đóng, đồng thời tập trung đầu mối, tổ chức phương thức thu linh hoạt nhằm tạo động lực cho họ tự nguyện tham gia BHXH.
QUANG PHƯƠNG
