Theo Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh, đến cuối tháng 8/2011, địa bàn TP Tuy Hòa có trên 100 doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQD) - chiếm 50% số doanh nghiệp tham gia BHXH - nợ BHXH gần 5 tỉ đồng. Nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh có lãi, nhưng vẫn nợ BHXH kéo dài với số tiền lớn, khiến hàng trăm lao động không được hưởng quyền lợi BHXH theo luật định.
Bên cạnh các doanh nghiệp tham gia đóng BHXH vẫn còn nhiều doanh nghiệp trốn tránh. Trong ảnh: Công nhân làm việc tại KCN An Phú.
QUYỀN LỢI NGƯỜI LAO ĐỘNG BỊ “ĐÁNH CẮP”
TP Tuy Hòa hiện có 210 DNNQD đăng ký đóng BHXH cho 4.360 lao động, số tiền thu năm 2011 ước đạt 15 tỉ đồng, chiếm khoảng 36% tổng số thu BHXH toàn thành phố. Những năm qua, nhất là khi Luật BHXH có hiệu lực từ ngày 1/1/2007, nhiều DNNQD đã tự giác đăng ký tham gia BHXH cho người lao động. Một số đơn vị đã tuân thủ nghiêm quy định của luật nên hàng ngàn công nhân được thụ hưởng đúng các quyền lợi BHXH. Điển hình như: Công ty cổ phần Khoáng sản Phú Sen, Trung tâm Chẩn đoán Y khoa Đức Tín, Công ty TNHH Quang Sơn… Nhưng từ năm 2009 đến nay, tình trạng nợ BHXH kéo dài trên địa bàn TP Tuy Hòa đã đến mức báo động, mặc dù nền kinh tế đất nước nói chung và nhiều doanh nghiệp ở Phú Yên nói riêng đã hồi phục sau thời kỳ suy thoái kinh tế, sản xuất kinh doanh có lãi. Ngành BHXH đã có nhiều biện pháp giãn thu và giải quyết hợp tình hợp lý các chế độ BHXH cho lao động với mong muốn đồng hành, chia sẻ khó khăn cùng doanh nghiệp, bảo đảm quyền và nghĩa vụ của người làm công, song số nợ BHXH ngày càng tăng, thời gian nợ kéo dài. Tính đến cuối tháng 8/2011, trong số 100 doanh nghiệp nợ có đến 50% đơn vị nợ trên 6 tháng, 30% trên 12 tháng. Có trên 11 doanh nghiệp nợ trên 100 triệu đồng, như: Công ty cổ phần Đầu tư Xây dựng 1/5 nợ 339 triệu đồng, Công ty TNHH Mai Linh - Phú Yên nợ 329 triệu đồng, Công ty cổ phần 30/4 nợ 261 triệu đồng, Công ty TNHH một thành viên Phát triển nhà và Công trình đô thị nợ 584 triệu đồng, Công ty TNHH sản xuất thương mại Hoàng Long Vina nợ 128 triệu đồng… Một số đơn vị không còn khả năng trả nợ BHXH, như: Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế xây dựng Thái Bình Dương nợ 47 tháng với 213 triệu đồng, Công ty TNHH tư vấn khảo sát thiết kế Miền Trung nợ 48 tháng, với 233 triệu đồng… Đáng ngại hơn, trong năm 2010, thực hiện chủ trương phát triển mở rộng đối tượng của Nhà nước, nhiều doanh nghiệp miễn cưỡng đăng ký tham gia BHXH rồi để nợ luôn cho đến nay, trong khi hàng tháng vẫn thu đủ số tiền của người lao động.
Nguyên nhân của tình trạng nợ BHXH, hầu hết chủ sử dụng lao động đều có chung một cách giải thích, đó là tình hình sản xuất kinh doanh đang gặp khó khăn. Tuy nhiên, ông Nguyễn Tân, Giám đốc BHXH TP Tuy Hòa, cho rằng: “Thực tế không phải như chủ các doanh nghiệp nói, bởi có không ít doanh nghiệp cố tình lạm dụng quỹ BHXH sử dụng vào mục đích kinh doanh. Trường hợp ngành chức năng xử phạt thì mức phạt do chậm nộp BHXH vẫn thấp hơn lãi suất vay từ ngân hàng. Trong tình hình vay vốn kinh doanh khó như hiện nay, giải pháp vi phạm Luật BHXH xem ra rất hợp thực tế. Một số doanh nghiệp khi ngành BHXH tích cực đốc thu thì họ nộp một phần, còn không thì cứ nợ dài dài.
Nợ BHXH dẫn đến quyền lợi BHXH của người lao động bị thiệt thòi, thậm chí hai chế độ ngắn hạn (ốm đau, thai sản) được chi từ nguồn tiền giữ lại tại đơn vị cũng bị doanh nghiệp nợ luôn, có nơi không làm thủ tục cho người thụ hưởng, gây nên những bức xúc, ảnh hưởng tâm lý người làm công về cách thực thi một chính sách mang tính an sinh xã hội của Nhà nước. Chị N.T.V đang làm tại một doanh nghiệp thương mại dịch vụ bức xúc, nói: “Hàng tháng, doanh nghiệp vẫn thu tiền BHXH trừ trong lương nhưng đến khi tôi nghỉ sinh con và đi làm lại hơn một năm rồi nhưng doanh nghiệp vẫn chưa giải quyết chế độ thai sản cho tôi”.
VẪN CHƯA CÓ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC
Thời gian qua, nhiều giải pháp khắc phục tình trạng nợ BHXH được đề ra nhưng nợ ngày càng có xu hướng tăng. Ông Hồ Phương, Phó giám đốc BHXH tỉnh, cho biết: “Ngành đã và đang chỉ đạo BHXH TP Tuy Hòa tiến hành các biện pháp để thu đúng, thu đủ số tiền nợ BHXH. Theo quy định, đơn vị cố tình để nợ kéo dài thì đề nghị kho bạc Nhà nước, ngân hàng nơi đơn vị giao dịch trích tiền từ tài khoản của đơn vị để nộp đủ tiền đóng BHXH và tiền phạt chậm nộp mà không cần sự chấp thuận thanh toán của đơn vị sử dụng lao động. Trường hợp đơn vị nợ lớn, kéo dài mà không có phương án trả thì ngành BHXH đại diện người lao động tiến hành khởi kiện”. Tuy nhiên, qua thực tế, những biện pháp trên đến nay chưa mang lại hiệu quả.
Trong điều kiện kinh tế của tỉnh còn nhiều hạn chế, khó khăn chung của các doanh nghiệp là có thật và cần sự đồng hành chia sẻ của các ngành khi thực hiện những điều luật liên quan tài chính. Tuy nhiên, thái độ của doanh nghiệp cũng cần phải sòng phẳng với quyền lợi của người đã phục vụ, làm ra lợi nhuận cho mình. Ở khía cạnh này, có thể nói trách nhiệm của nhiều chủ DNNQD ở TP Tuy Hòa nói riêng và cả tỉnh nói chung rất hạn chế, xem thường quyền lợi chế độ chính sách của lao động và thiếu thiện chí với ngành chức năng, trốn tránh nghĩa vụ một cách công khai, cố tình vi phạm, phớt lờ những quy định dù thường xuyên được ngành chức năng thanh tra nhắc nhở, xử phạt.
Để bảo vệ quyền lợi người lao động, ngoài việc nâng cao ý thức chấp hành luật pháp và trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ sử dụng lao động, lãnh đạo TP Tuy Hòa cần có biện pháp chỉ đạo các ngành chức năng phối hợp, chấn chỉnh tình trạng nợ BHXH. Quyền lợi BHXH gắn liền với đời sống người lao động nên phải xem nợ BHXH là căn nguyên của những khiếu nại tập thể, đình công, lãn công… ở một số DNNQD hiện nay. Chúng ta cần ủng hộ, tạo điều kiện cho DNNQD sản xuất kinh doanh, giải quyết việc làm nhưng nếu cứ để người làm công bị các chủ doanh nghiệp “đánh cắp” quyền lợi thì liệu doanh nghiệp có phát triển bền vững?
NGỌC HÂN - QUANG PHƯƠNG
