Sông Ba, con sông dài và có độ dốc lớn nhất khu vực miền Trung – Tây nguyên chảy qua các tỉnh: Kon Tum, Gia Lai và Phú Yên. Trên con sông này có đến chín công trình thủy điện được xây dựng, khiến cho việc xả lũ và giữ nước đã trở thành nỗi lo của nhân dân vùng hạ lưu.
Mực nước hồ thủy điện Sông Ba Hạ đang xuống thấp. - Ảnh: L.BIẾT
Số liệu quan trắc thủy văn của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Phú Yên tại trạm Củng Sơn (huyện Sơn Hòa) trong tháng 2 và tháng 3/2011 cho thấy mực nước trên sông Ba - con sông chính phục vụ sản xuất cho đồng bằng Sơn Hòa, Tuy Hòa, Phú Hòa đang ở mức thấp hơn cùng kỳ nhiều năm từ 0.36m đến 0,43m. Tại trạm Phú Lâm, nơi cuối nguồn hạ lưu sông Ba có thời điểm mực nước dưới mực chuẩn của cột đo nước, tức ở mức âm 0.06m đến âm 0.04m.
Từ trước Tết Nguyên đán 2011 đến nay, trên thượng nguồn sông Ba không có mưa, trong khi đó các hồ thủy điện bậc thang trên sông Ba đều tăng cường trữ nước để phát điện dẫn đến nước về hồ thủy điện Sông Ba Hạ rất hạn chế. Hiện tại mực nước trên hồ thủy điện Sông Ba Hạ chỉ giao động ở mức 102,6m - 102,8m, tức chỉ cao hơn mực nước chết 1,5m - 1,8m và đang tiếp tục xuống thấp. Trong khi đó lưu lượng nước về hồ thủy điện Sông Ba Hạ trong hai tháng nay chỉ ở mức khoảng 50m3/s. Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ phải tiến hành tích nước ban đêm và chạy máy vào ban ngày nhưng cũng chỉ chạy một tổ máy.
Bà Hoàng Thị Lan, dự báo viên Trung tâm Khí tượng thủy văn Phú Yên cho biết: Mùa khô năm nay tình hình thời tiết ở Phú Yên không quá gay gắt. Hiện tại mực nước trên hai sông Bàn Thạch và Kỳ Lộ đều cao hơn mực nước cùng kỳ nhiều năm. Riêng sông Ba sở dĩ số liệu quan trắc rất thấp là do các hồ thủy điện trên bậc thang sông Ba tăng cường trữ nước để phát điện đã dẫn đến tình hình nước về vùng hạ lưu sông Ba ít. Bà Lan khuyến cáo, việc tăng cường tích nước để phát điện của các nhà máy thủy điện mà không tính đến nhu cầu nước tưới cho vùng hạ du sẽ ảnh hưởng lớn đến công tác điều tiết nước phục vụ sản xuất trong mùa khô năm nay ở Phú Yên.
Ở vùng cuối nguồn, một khi nước sông Ba bị cạn kiệt sẽ tạo điều kiện cho quá trình xâm nhập mặn diễn ra nhanh và sớm hơn mọi năm. Làng rau Bình Ngọc (TP Tuy Hòa) cứ đầu mùa khô là nhiều diện tích phải bỏ đất hoang, nông dân chuyển sang làm nghề khác để kiếm sống. Ông Phạm Chót, ở xã Bình Ngọc cho biết, thông thường cứ đến tháng 4, tháng 5 là tình trạng xâm nhập mặn xảy ra. Từ khi có các công trình thủy điện, đến tháng 2, 3 âm lịch là hầu hết các giếng nước ở đội 8 nằm trên doi đất cuối cùng của sông Ba bị nhiễm mặn. Nhân dân địa phương sống dựa vào cây rau, nếu rau tưới phải nước mặn thì coi như trắng tay.
Trong khi đó tại huyện Sơn Hòa, cứ vào đầu mùa khô là các trạm bơm điện lại trong tình trạng thiếu nước. Ông Nguyễn Văn Yên, Chủ nhiệm HTX nông nghiệp thị trấn Củng Sơn cho biết: Cứ tầm sau tết vài tháng là các trạm bơm điện trên địa bàn thị trấn Củng Sơn lâm vào cảnh thiếu nước. Nhiều khi các trạm bơm phải hoạt động vào ban đêm, cùng với thời điểm Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ vận hành thì mới đảm bảo đủ nguồn nước phục vụ tưới. Theo tính toán của UBND huyện Sơn Hòa, vào mùa khô, để đảm bảo đủ nguồn nước cho các trạm bơm điện hoạt động thì hồ thủy điện Sông Ba Hạ phải xả ít nhất 40m3 nước/s. Thế nhưng trên thực tế Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ cũng không đủ nước để chạy hai tổ máy, lượng nước xả thường chỉ bằng khoảng 50% nhu cầu bơm tưới của địa phương này.
Ông Võ Văn Tri, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thủy điện Sông Ba Hạ cho biết: Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ là công trình thủy điện cuối cùng trên hệ thống thủy điện Sông Ba. Vào mùa khô, khi thượng nguồn không mưa thì lượng nước về hồ không đủ nên việc duy trì cấp nước cho vùng hạ du cũng gặp khó khăn hơn.
Trước tình trạng này, trong cuộc họp thường kỳ UBND tỉnh quý 1 và triển khai nhiệm vụ quý 2/2011 mới đây, đồng chí Lê Văn Trúc, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh chỉ đạo ngành Nông nghiệp rà soát lại các phương án chống hạn, có phương án tưới cụ thể cho từng vùng, nhất là thời điểm cuối vụ đông xuân và trong vụ hè thu 2011. Đồng chí Phó Chủ tịch Thường Trực UBND tỉnh cho biết: Hiện tại Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quy chế điều tiết liên hồ chứa thủy điện trên sông Ba trong mùa lũ và mùa khô, nếu các nhà máy thủy điện không tuân thủ, ảnh hưởng đến sản xuất, tỉnh sẽ kiến nghị Bộ NN-PTNT có biện pháp can thiệp, tránh ảnh hưởng xấu đến sản xuất nông nghiệp của tỉnh và làm xáo trộn cuộc sống của nhân dân vùng hạ lưu.
LÊ BIẾT
