Với chức năng kinh doanh tổng hợp phục vụ đời sống nhân dân khu vực nông thôn, HTX nông nghiệp - kinh doanh tổng hợp là tổ chức kinh tế có điều kiện thuận lợi để đảm nhận dịch vụ môi trường nông thôn. Vấn đề đặt ra là cơ chế, chính sách để khuyến khích HTX tham gia dịch vụ công ích này.
Xe chở rác ở HTX Hòa Trị 1 - Ảnh: N.TRƯỜNG
TỪ MÔ HÌNH HÒA TRỊ 1
Từ tháng 9/2009 đến nay, người dân thôn Quy Hậu, xã Hòa Trị (huyện Phú Hòa) đã quen với chiếc xe chở rác của HTX ngang qua cửa nhà mình vào thứ tư và thứ bảy hàng tuần. Đến những ngày này, người dân mang rác thải sinh hoạt của gia đình đưa ra trước cổng nhà và được xe chở rác vận chuyển đi nơi khác. Nhà cửa, sân vườn, đường sá trong thôn trở nên khang trang sạch sẽ. Ông Phạm Nhường, Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp - Kinh doanh tổng hợp Hòa Trị 1 cho biết: Trước khi có dịch vụ thu gom, vận chuyển rác này, môi trường vệ sinh thôn xóm có rất nhiều vấn đề bức xúc với nhiều điểm “nóng” về rác thải lưu cữu lâu ngày ở các khu vực chợ, gần trường học; đoạn kênh tưới từ gò Ông Lâm đến xã lộ 22, mương cầu Miễu… trở thành những nơi chứa rác, gây ách tắc dòng chảy.
Thật ra, bức xúc về vấn nạn rác thải không phải đến nay xã Hòa Trị mới đặt vấn đề giải quyết. Từ năm 2007, tại thôn Quy Hậu đã có tổ chức thu gom rác do Ban nhân dân thôn quản lý. Tuy nhiên thời điểm đó, ý thức về bảo vệ môi trường của một bộ phận người dân còn hạn chế, thêm vào đó phương thức tổ chức thu gom rác thải còn có những hạn chế nên việc làm này không duy trì được thường xuyên. Khi đứng ra đảm nhận việc thu gom quản lý rác thải, HTX Nông nghiệp - Kinh doanh tổng hợp Hòa Trị xác định đây là một dịch vụ phục vụ cộng đồng phi lợi nhuận nhưng vẫn phải bảo đảm có kinh phí hoạt động ổn định lâu dài. Do vậy, HTX đã xây dựng đề án đưa ra bàn bạc với xã viên nhằm tạo sự đồng thuận của nhân dân. Quy Hậu được chọn làm điểm vì đây là thôn đất hẹp người đông (1.132 hộ), vệ sinh môi trường đang bức xúc. Để thực hiện đề án, trước hết HTX đầu tư một xe cải tiến để vận chuyển rác, lập tổ thu gom vận chuyển rác gồm 3 người, xây dựng lộ trình vận chuyển rác tất cả 9 tuyến đường trong thôn. Chi phí thực hiện gồm công cho tổ nhận khoán (3 người x 500.000 đồng/người= 1,5 triệu đồng/tháng; dầu nhớt xe, tiêu hủy rác (500.000 đồng/tháng); khấu hao xe (250.000 đồng/tháng). Nguồn thu để trang trải các khoản chi đó được huy động từ sự đóng góp của các hộ dân (3.000 đồng/hộ/tháng), được HTX thu cùng thời điểm thu tiền điện hàng tháng. Chủ nhiệm Phạm Nhường phấn khởi cho biết: Qua 6 tháng hoạt động, việc thu gom rác ở địa bàn thôn Quy Hậu càng đi vào nề nếp, hoạt động ổn định được người dân đồng tình. Xe thu gom rác đến từng hộ gia đình thì không còn lý do gì người dân vứt rác bừa rãi ra đường, kênh mương như trước đây nữa. Có thể nói 100% lượng rác thải sinh hoạt dân cư được thu gom với khoảng 90m3/tháng. HTX đang có kế hoạch mở rộng việc thu gom rác ở thôn Phước Khánh; đồng thời nâng mức khoán cho người thu gom, vận chuyển rác lên 700.000 đồng/người/tháng.
HỖ TRỢ HTX THỰC HIỆN DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG NÔNG THÔN
Chủ tịch Liên minh HTX Phú Yên Lê Luân cho biết: HTX nông nghiệp là loại hình kinh tế hoạt động trên địa bàn nông thôn vừa có mục tiêu kinh tế vừa có mục tiêu xã hội, nếu tạo điều kiện để HTX đảm nhận dịch vụ môi trường ở địa bàn nông thôn thì sẽ rất hiệu quả. Trong số 93 HTX nông nghiệp hiện nay trên địa bàn tỉnh có nhiều HTX thực hiện dịch vụ thu gom, vận chuyển rác thải như Hòa Tân Tây, Hòa Phong, Hòa Bình 2, Hòa Mỹ Tây (Tây Hòa), Hòa Vinh (Đông Hòa), Hòa Trị 1, Hòa Trị 2, Hòa Quang Nam, Hòa Quang Bắc (Phú Hòa), An Ninh Tây (Tuy An)… Bên cạnh đó còn có những HTX chuyên làm dịch vụ môi trường như Song A (Sông Cầu), Phú Thọ (Đông Hòa)… Tuy nhiên hoạt động dịch vụ môi trường của các HTX còn gặp nhiều khó khăn. Đó là thu không đủ bù chi; phương tiện thu gom, vận chuyển rác thải còn thô sơ; chưa tổ chức tốt việc xử lý rác thải tại điểm tập kết rác nên còn tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Như tại HTX Hòa Trị 1, được đánh giá là tổ chức tốt việc thu gom rác thải nhưng còn không ít những hạn chế như chưa có xe chuyên dùng; bãi chứa rác là những chiếc ao ở khu nghĩa trang Gò Rừng ngay tại địa phương. Chủ nhiệm Phạm Nhường giải bày: Xử lý rác thải của HTX chưa triệt để như rác chưa được phân loại, chỉ tập trung lại rồi đốt, mùa mưa rác không đốt được nổi lên trôi trở lại vào thôn xóm. HTX mong muốn cấp trên có kế hoạch vận chuyển rác thải của HTX để xử lý tốt hơn thì mới đảm bảo vệ sinh môi trường ở địa phương.
Nông thôn cần có xe chở rác chuyên dùng để thực hiện tốt dịch vụ môi trường - Ảnh: N.TRƯỜNG
Được biết, những năm qua, giữa Sở Tài nguyên - Môi trường và Liên minh HTX Phú Yên có chương trình phối hợp hành động trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường. Theo đó, Chi cục Bảo vệ môi trường đã hỗ trợ cho Liên minh HTX xây dựng những mô hình dịch vụ môi trường, đồng thời tổ chức nhiều lớp tập huấn nghiệp vụ vệ sinh môi trường cho HTX. Tuy nhiên, nguồn kinh phí có hạn nên chưa thể đáp ứng yêu cầu của các HTX. Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường Phú Yên Chế Bá Hùng thừa nhận: Cùng với tiến trình CNH, HĐH, rác thải không chỉ đang là vấn đề bức xúc không chỉ ở đô thị mà còn là thời sự “nóng” ở nhiều vùng nông thôn tỉnh ta. Trong điều kiện hiện nay, thực hiện chính sách xã hội hóa huy động sự tham gia của cộng đồng là giải pháp hiệu quả có thể giải quyết được vấn nạn rác thải mà cách làm của HTX Hòa Trị 1 là một mô hình cần nhân rộng. Còn ông Lê Luân cho rằng, HTX hoàn toàn có khả năng thực hiện tốt dịch vụ môi trường, nếu bảo đảm thu đủ bù chi. Tại các thành phố, thị xã, dịch vụ môi trường được Nhà nước bù lỗ, thế tại sao khu vực nông thôn lại không được hỗ trợ. Mặt khác, cần tạo điều kiện để HTX tiếp cận nguồn vốn sự nghiệp môi trường hoặc các dự án nhỏ của các tổ chức phi chính phủ để trang bị phương tiện vật chất ban đầu để thực hiện dịch vụ môi trường nông thôn.
NGUYÊN TRƯỜNG
