Quyền tham gia của trẻ em là một trong bốn nhóm quyền quan trọng được quy định trong Công ước của Liên Hợp quốc về quyền trẻ em năm 1989 (quyền sống còn, quyền phát triển, quyền bảo vệ và quyền tham gia).

Việt Nam là nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn công ước này. Nhóm quyền tham gia bao gồm: quyền được hình thành quan điểm riêng và tự do phát triển những quan điểm đó về các vấn đề có tác động đến trẻ em; quyền tự do bày tỏ ý kiến (không trái với pháp luật); quyền tự do giao kết, hội họp tụ tập một cách hòa bình. Tại công ước này, Liên Hợp Quốc cũng khuyến khích cha mẹ cùng con cái giải quyết vấn đề về các quyền của trẻ em “một cách phù hợp với khả năng tư duy của trẻ”.

Ở Việt Nam, Hiến pháp 2013 khẳng định, trẻ em được Nhà nước, gia đình, xã hội bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và được tham gia vào các vấn đề của trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em. Luật Hôn nhân và Gia đình đề cập cụ thể về quyền được chăm sóc nuôi dưỡng của trẻ em, quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con cái. Bộ luật Hình sự có nhiều điều quy định các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người, các tội xâm phạm chế độ hôn nhân gia đình trực tiếp và gián tiếp liên quan đối với việc lạm dụng thể chất của trẻ em.

Luật Trẻ em có hiệu lực từ 1/6/2017 dành hẳn một chương để thể chế hóa quy định tại Khoản 1 Điều 37 Hiến pháp năm 2013 “trẻ em được tham gia vào các vấn đề về trẻ em” quy định về quyền tham gia của trẻ em (Chương 5: Trẻ em tham gia vào các vấn đề của trẻ em) bao gồm các quy định nhằm đảm bảo sự tham gia của trẻ em và biện pháp bảo vệ sự tham gia của trẻ em trong gia đình, nhà trường, xã hội, cơ sở giáo dục khác và trong cộng đồng. Để cơ chế giám sát việc thực hiện quyền trẻ em theo ý kiến, nguyện vọng của trẻ em được khả thi và hiệu quả, Luật Trẻ em quy định rõ nhiệm vụ của tổ chức đại diện tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em là Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

THANH PHƯƠNG (tổng hợp)