Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chỗ dựa cho người lao động những lúc rủi ro khi đang làm việc và lúc về già, không còn khả năng lao động. Tuy nhiên, việc gia tăng số người rút trợ cấp BHXH một lần và về hưu trước tuổi là điều đáng lo ngại đối với hệ thống an sinh xã hội.
Cân nhắc khi rút BHXH một lần
Chị Phan Thị Duy (xã Hòa Phong, huyện Tây Hòa) làm việc trong một công ty xây dựng từ năm 2011, có 4 năm đóng BHXH và đã làm thủ tục để hưởng một lần sau khi nghỉ việc vì công ty này phá sản do làm ăn không hiệu quả. Lý giải về việc rút tiền BHXH mà không tiếp tục tham gia, chị Duy cho rằng hiện nay người lao động tìm việc khó khăn và nếu có việc, chưa chắc gì được công ty đóng BHXH. Vì vậy, với số thời gian làm việc ít ỏi đó, chị muốn rút BHXH một lần để sử dụng vì đang rất cần tiền xoay xở sau khi mất việc.
Tương tự, anh Phan Thành Hùng (phường 5, TP Tuy Hòa), nhân viên bán hàng một công ty thực phẩm cũng đã làm thủ tục xin hưởng BHXH một lần được khoảng 10 triệu đồng cho hơn 2 năm đóng BHXH để giải quyết những khó khăn trước mắt. Sau đó, anh Hùng sang Myanmar làm việc cho một công ty xây dựng có chủ thầu là người Việt Nam. Anh Hùng chia sẻ: “Đây không phải là lần đầu tiên tôi rút tiền BHXH. Bởi, tôi làm việc chủ yếu ở các doanh nghiệp tư nhân nên thời gian không liên tục. Thường thì cứ nghỉ việc ở chỗ nào là sau đó tôi rút luôn tiền BHXH để chi tiêu vì kinh tế khó khăn. Hiện tại, thu nhập khi tôi lao động ở nước ngoài cũng khá nên tôi sẽ cố gắng tích lũy để khi về nước kiếm một công việc kinh doanh, ổn định. Nếu cộng dồn thời gian đóng BHXH theo kiểu ngắt quãng thì chẳng biết bao giờ tôi mới được hưởng lương hưu”.
Nói về việc người lao động rút BHXH một lần khi đến tuổi hưu hoặc rút BHXH sau khi chấm dứt hợp đồng lao động, ông Trần Quang Vinh, Giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Có nhiều nguyên nhân khiến người lao động chọn hưởng BHXH một lần, trong đó yếu tố chính là vì người lao động có thu nhập thấp. Cũng vì lý do đó mà sau khi rút tiền chỉ có một số ít người sử dụng hợp lý để đầu tư cho sản xuất mang lại hiệu quả. Số còn lại sẽ tiêu hết số tiền BHXH trong thời gian ngắn. Hệ quả là người lao động sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có gì bảo đảm cho cuộc sống lúc tuổi già và có thể sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Về hưu trước tuổi, không phải ai cũng được lợi
Ông Trần Quang Vinh cũng cho biết, nếu như trong năm 2016, toàn tỉnh có 802 người về hưu, trong đó có khoảng 70 người về hưu sớm do suy giảm khả năng lao động thì đến năm 2017, con số về hưu do suy giảm khả năng lao động là 150 người, tăng hơn gấp đôi so với năm 2016.
Một trong những yếu tố làm tăng số người về hưu trước tuổi là sự thay đổi trong cách tính tuổi hưu, lương hưu theo Luật BHXH (sửa đổi). Bởi theo luật này, kể từ ngày 1/1/2018 trở đi, cách tính tỉ lệ % hưởng lương hưu đối với lao động nữ có sự thay đổi rất nhiều so với nghỉ hưu trước năm 2018. Với cách tính này, nhiều người sợ rằng, về hưu sau thời điểm 1/1/2018 thì sẽ bị thiệt thòi nên tìm cách “lách luật” để có thể nghỉ hưu sớm.
Cụ thể, lao động nữ nghỉ hưu từ ngày 1/1/2018 trở đi, Luật BHXH 2014 quy định cách tính tỉ lệ phần trăm hưởng lương hưu như sau: đủ 15 năm đóng BHXH bằng 45% sau đó cứ mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 2%, tối đa không quá 75%. Như vậy, để đạt tỉ lệ 75% lương hưu, lao động nữ phải có đủ 30 năm đóng BHXH (còn nếu nghỉ hưu trước năm 2018, lao động nữ có đủ 25 năm đóng BHXH được hưởng tỉ lệ 75%). Tuy nhiên, bên cạnh quy định lao động nữ nghỉ hưu sớm trước năm 2018 để 15 năm đầu đóng BHXH được tính hưởng 45% thì Luật BHXH cũng có quy định nếu nghỉ sớm mỗi năm sẽ bị trừ tương ứng 2% (trước năm 2016, tỉ lệ trừ chỉ là 1%). Trong khi đó, nếu tiếp tục đóng BHXH thêm 1 năm thì tỉ lệ lương hưu cũng tăng tương ứng 2%.
Với cách tính lương hưu như trên, ông Trần Quang Vinh khuyến cáo người lao động cần cân nhắc kỹ lưỡng việc về hưu sớm. Bởi việc nghỉ hưu sớm chỉ có lợi cho lao động nữ về hưu sớm từ 1-2 năm. Còn nếu như còn thời gian làm việc từ 3 năm trở lên mới đến tuổi hưu, thì người lao động nên tiếp tục làm việc cho đến đủ thời gian nghỉ hưu. Vì quá trình làm việc, người lao động sẽ được nhận lương (cao hơn tiền hưu trí); khi chế độ tiền lương thay đổi, mức lương sẽ được nâng lên, lương cũng sẽ cao hơn và cho đến khi về hưu, mỗi năm, người lao động sẽ được cộng thêm tỉ lệ lương hưu 2% cho đến khi đạt mức tối đa. Ngược lại, người còn thời gian làm việc mà về hưu sớm thì sẽ chỉ nhận được chế độ hưu trí (ít hơn tiền lương), bị giảm trừ nên tỉ lệ lương hưu thấp. Việc về hưu sớm cũng sẽ ảnh hưởng đến quỹ hưu trí, gây nguy cơ vỡ quỹ (khi mức đóng góp của người lao động ngắn, thời gian hưởng chế độ dài) và khiến mục tiêu an sinh xã hội về lâu dài có nguy cơ không đạt.
THÁI HÀ
