Từ 1/1/2018, nhiều điều khoản trong Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, bổ sung bắt đầu có hiệu lực, trong đó nội dung được nhiều người quan tâm đó là việc nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Để làm rõ vấn đề này, Báo Phú Yên phỏng vấn ông Trần Quang Vinh, Giám đốc BHXH tỉnh.

Ông Trần Quang Vinh

* Ông có thể cho biết tình trạng nợ đọng và trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh diễn ra như thế nào trong năm qua và BHXH tỉnh đã có những giải pháp gì để thu hồi nợ?

- Tình trạng nợ đọng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh trong những năm gần đây diễn ra ngày càng phổ biến, nhiều doanh nghiệp có số nợ đọng lớn từ nhiều năm trước vẫn chưa khắc phục. Tính đến hết tháng 11/2017, số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN khoảng 66,7 tỉ đồng, tập trung hầu hết ở lĩnh vực xây dựng, giao thông (chiếm 5,15% kế hoạch thu BHXH Việt Nam giao).

Hiện doanh nghiệp của Phú Yên đa phần là vừa và nhỏ, rất dễ bị tác động, tổn thương và gặp khó khăn khi có biến động của thị trường. Vì vậy, bên cạnh một số doanh nghiệp không tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN tìm cách trốn đóng, đóng không đầy đủ chế độ BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động thì có những doanh nghiệp còn khó khăn thực sự. Tuy nhiên, có một thực tế là hiện nay BHXH tỉnh chưa khắc phục được những tồn tại, vướng mắc trong việc thu hồi nợ. Bởi lực lượng cán bộ đôn đốc việc thu nợ còn mỏng, chỉ 40 người nhưng phải theo dõi khoảng 2.000 đơn vị sử dụng lao động. Hoạt động thanh tra chuyên ngành chưa mang lại hiệu quả cao vì chỉ có 10 người. Công tác phối hợp với thanh tra Sở LĐ-TB-XH còn hạn chế nên hiệu quả mang lại chưa cao. Việc khởi kiện các doanh nghiệp nợ, trốn đóng BHXH hiện nay gặp rất nhều khó khăn và chưa mang lại hiệu quả.

Về phía cơ quan BHXH, chúng tôi chỉ có chức năng kiểm tra nhưng lại không được quyền cưỡng chế, xử lý vi phạm, xử phạt các doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm. Cho nên, mặc dù phát hiện ra nhiều doanh nghiệp có sai phạm nhưng xử lý thì lại rất ít. Thêm vào đó, nhận thức về trách nhiệm và quyền lợi tham gia BHXH bắt buộc của các đơn vị sử dụng lao động còn hạn chế nên các doanh nghiệp này thường tìm mọi cách né tránh.

* Khi các doanh nghiệp trốn đóng, nợ BHXH, BHYT, BHTN thì quyền lợi người lao động bị ảnh hưởng như thế nào, thưa ông?

- Hiện nay, một số doanh nghiệp cố tình trốn tránh trách nhiệm khai trình lao động và tham gia BHXH cho người lao động xuất phát từ hoạt động sản xuất, kinh doanh gặp nhiều khó khăn, nhiều doanh nghiệp phải giải thể, phá sản hoặc tạm ngừng hoạt động… Điều này làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động.

Trong trường hợp doanh nghiệp trốn đóng BHXH, thiệt hại đầu tiên và nhiều nhất chính là người lao động, nhưng về lâu dài sẽ gây ra bất ổn lớn, ảnh hưởng tới an sinh xã hội. Cụ thể, theo nguyên tắc có đóng, có hưởng, thì những đơn vị chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN sẽ làm cho việc giải quyết các chính sách nghỉ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí… cho người lao động sẽ bị chậm theo. Về lâu dài, nếu doanh nghiệp để nợ đọng trong thời gian dài, người lao động sẽ mất trợ cấp thất nghiệp, về hưu không được lấy sổ, chuyển công tác không được chốt sổ bảo hiểm để chuyển. Ngoài ra hiện nay, trên địa bàn tỉnh ta còn có tình trạng doanh nghiệp chiếm đoạt tiền của người lao động bằng cách trừ tiền bảo hiểm vào lương, nhưng lại không đóng bảo hiểm cho họ khiến người lao động vừa mất tiền, vừa mất đi những quyền lợi đáng ra họ được hưởng.

Người lao động làm việc tại một doanh nghiệp ở KCN Đông Bắc Sông Cầu - Ảnh: PV

* Theo Luật Hình sự, từ ngày 1/1/2018, các đơn vị để xảy ra tình trạng nợ đọng hoặc trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN sẽ bị xử lý như thế nào, thưa ông?

- Để hạn chế tối đa tình trạng trốn đóng và nợ đọng BHXH của các doanh nghiệp, thời gian tới người sử dụng lao động trốn đóng BHXH có thể bị xử lý hình sự. Đây là biện pháp mạnh để xử lý dứt điểm tình trạng đã kéo dài nhiều năm qua ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.

Theo đó, Điều 216 Bộ luật Hình sự (sửa đổi) quy định người nào có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 6 tháng trở lên, bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này; nếu còn vi phạm, phạm tội thì bị phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỉ đồng hoặc bị phạt tù từ 2-7 năm. Hình phạt này dành cho các đơn vị có hành vi vi phạm, phạm tội như: trốn đóng bảo hiểm từ 1 tỉ đồng trở lên; trốn đóng bảo hiểm cho 200 người trở lên…

Ngoài ra, Điều 216 còn quy định: phạt tiền từ 50-200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm với các hành vi: trốn đóng bảo hiểm từ 50 đến dưới 300 triệu đồng; trốn đóng bảo hiểm cho từ 10 đến dưới 50 người lao động.

Chúng tôi hy vọng, với quy định mới của Bộ luật Hình sự thì hành vi trốn đóng BHXH sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự, khi đó, hành vi trốn đóng, nợ đọng BHXH sẽ giảm đi.

* Xin cảm ơn ông!

AN NAM