Những ngày mưa gió dầm dề, nước từ đầu nguồn đổ về ồ ạt, cá tôm, củi khô theo nước lũ về xuôi… là lúc người dân quê túa ra đồng để thu “chiến lợi phẩm” của mùa mưa.
Nhớ mùa vớt củi rều trên bến Lớn
Những ngày trời mưa dầm dề, ai cũng ngại ra đường vì sợ mưa, lạnh, nhớp nháp. Thế nhưng, không ít người, chờ mùa nước ngập ruộng đồng, mương máng lại đội nón mang tơi ra đồng, ra bãi. Bởi, mùa lũ về là mùa củi rều theo những dòng nước hung dữ từ thượng nguồn về xuôi.
Trong ký ức của những đứa trẻ sinh sống gần khu bến Lớn (giáp ranh khu phố 2, thị trấn Hòa Vinh và tổ 19 xã Hòa Tân Đông, huyện Đông Hòa) mỗi một đợt lụt qua đi, nước lụt vừa rút là cả xóm lại ồ ạt ra bờ sông để vớt củi rều dạt lại ở những hàng tre dọc hai bên bờ sông Bàn Thạch. Men theo dòng sông sau khi lũ rút, người lớn thì mang theo thang, rìu rựa để leo lên những bụi tre cao, kéo xuống những cây gỗ lớn. Trẻ con thì nhặt nhạnh những thanh củi nhỏ tấp dạt ở mé nước hoặc nằm chơ vơ trên đồng ruộng khi lũ vừa rút đi.
Bà Phạm Thị Lan, cả đời sống gần bến Lớn, không biết đã bao nhiêu lần cùng người dân trong làng đi vớt củi rều cho biết: “Củi rều từ thượng nguồn trôi xuống, có khi là củi khô nhưng cũng có những lúc gặp cả những khúc gỗ có giá trị. Loại gỗ trôi trên sông là những cây gỗ to sinh sống ở rừng đầu nguồn hoặc những loại gỗ ván của các lán trại hai bên bờ sông bị bão lũ cuốn đi. Thời điện còn chưa có, gas hiếm hoi, chất đốt từ củi vẫn là thứ quan trọng nhất để có những bữa cơm nóng hổi trong ngày mưa lạnh. Củi rều (có khi gặp gỗ quý) mùa lụt “có giá” lắm!”.
Mùa mưa của nhiều năm trước, sau mỗi đợt lũ về, làng xóm ven sông trở nên tiêu điều, nghèo khó. Và trong những ngày đói kém ấy, người làng lao xao đi nhặt củi rều. Thi thoảng họ còn nhặt được xoong nhôm, ấm nhôm, thau nhựa hay những vật linh tinh khác. Những mùa mưa về sau này, củi rều ngày càng hiếm hoi, mà người dân cũng không còn nhu cầu cao về chất đốt. Bến sông mùa lũ giờ thưa vắng người, củi rều không còn nhiều như trước. Có chăng, mùa củi rều chỉ còn là hoài niệm trong ký ức những đứa bé chân đất đầu trần đã từng có tuổi thơ gắn bó với bến Lớn.
Mưu sinh từ đồng sâu, ruộng cạn
Mùa mưa đến, trong khi mọi vật trên mặt đất tiêu điều, rũ rượi thì dưới nước là mùa của sự sinh sôi, nảy nở. Cho nên, mặc cho mưa gió hay nước ngập trắng các cánh đồng, nhiều người vẫn mang tơi đội nón dầm mưa hái rau, đánh cá.
Dọc con mương dẫn nước cặp theo quốc lộ 1 ở cánh đồng Phước Lộc (huyện Đông Hòa), những ngày này, mưa càng lớn, người túa ra đồng càng đông. Dưới con mương nước ngập đến nửa người, vẫn có những người phụ nữ dầm mình cắt những mớ rau muống mọc hoang về cho heo, gà, vịt... Còn xa xa về phía cánh đồng, những tấm lưới đánh cá giăng khắp mặt ruộng trong màn mưa.
Ông Nết ở khu phố 2, thị trấn Hòa Vinh, hễ thấy nước ăm ắp trên mặt ruộng là bắt đầu sửa soạn chài lưới đánh cá. Đã hơn 20 năm nay, vào mùa mưa nào cũng vậy, cứ đến xế xế, bà Đào vợ ông lại mang một thau nhôm trắng lưng lưng cá nhét, cá rô, cá sặc, cá trắng lá mít, cá trắng chỉ… để bán dạo trong xóm. Thau cá đồng là thành quả của cả một ngày ông Nết đánh lưới, gỡ cá ngoài đồng sâu ruộng cạn. Có những ngày, thau cá đựng đầy 3, 4 con cá sảnh to tầm 3-4kg. Bà Đào cho biết đó là những con cá lớn, từ các hồ thủy điện theo lũ lớn mà chạy về đồng. Cá về nhiều nên khi ngồi sõng câu phụ chồng thu lưới, bà Đào thấy tay nặng trịch mà lòng thấp thỏm. Vợ chồng ông Nết bà Đào làm nghề đánh lưới khi các con của ông bà là một lũ lóc nhóc. Đến nay, cô con gái út đã đi lấy chồng nhưng cái thau nhôm trắng vẫn được bà Đào bưng đi khắp xóm vào mùa mưa. Có điều, cá không còn nhiều như trước nên việc buôn bán cũng thưa thớt hơn.
Ngoài con tôm, con cá, mùa mưa đến, nghề đi soi ếch nhái, đi đặt trúm lươn, đi bắt ốc, đặt vó, bắt chuột… cũng rộn ràng trên những cánh đồng quê. Tuy nhiên, khi đời sống ngày càng khấm khá, trên những cánh đồng, người ta hiếm khi bắt gặp những đứa trẻ hay người già phải dầm mưa mò cua, bắt ốc; mà đa phần là những người chuyên làm nghề chài lưới, những “tay ngang” muốn thả thêm vài tay lưới để kiếm cá ăn hay những người trẻ, thi thoảng muốn hoạt động tay chân để cơ bắp bớt lỏng lẻo.
Ba tháng mùa mưa tự dưng không còn ám ảnh về sự đói rét mà được xem như quãng thời gian khác với nhịp điệu của những mùa còn lại trong năm. Mùa mưa là dịp giúp nhiều người tạm quên đi cái tất bật của vòng quay công việc để trở về với những trải nghiệm chân quê, mộc mạc khi tự tay gỡ lưới được chú cá rô đồng hay xuýt xoa chấm đọt rau lang kèm cá rô nướng dằm mắm ngò mà thấy lòng ấm sực.
THÁI HÀ
