Chỉ cần một chiếc ê-tô, máy cắt, kềm, giũa và vài xâu bản chìa khóa treo lủng lẳng trên chiếc tủ nhỏ ở vỉa hè khu vực chợ Tuy Hòa là những người thợ khóa đã sẵn sàng cho một ngày làm việc. Nghề sửa khóa, độ chìa không phải ai cũng học và làm được, nên thu nhập của người thợ khá khẩm hơn so với nhiều công việc lao động tay chân khác.
Thợ khóa gặp thời
Trước đây, đồ nghề của những người thợ khóa khá đơn giản, chỉ là thước đo độ chìa, chiếc ê-tô để kẹp các chìa khóa khi gia công, cưa sắt dùng để bỏ đi phần kim loại thừa và giũa để tạo hình cho sản phẩm. Vì chưa có được sự hỗ trợ của máy móc nên để chế tác những chiếc chìa, người thợ khóa phải làm thủ công các công đoạn từ cưa chìa đến soi, sửa, tra chìa. Theo sự phát triển của kỹ thuật, tủ đồ nghề của thợ sửa khóa cũng được bổ sung thêm nhiều dụng cụ hiện đại. Vì vậy, để làm một chiếc chìa khóa gốc hoàn chỉnh chỉ mất từ 2-5 phút; còn nếu là đánh chìa khóa từ chìa gốc thì cần ít thời gian hơn. Nhu cầu về đánh chìa khóa, mở ổ khóa và làm chìa khóa cho nhà cửa, két sắt, xe máy tăng cao trong khi thời gian chế tác chìa khóa được rút ngắn nên những người thợ khóa không phải khom mình mài giũa vất vả mà thu nhập vẫn khá cao.
Anh Nguyễn Ngọc Chẩn, một thợ khóa đời thứ ba, đặt tủ đồ nghề ở giao đoạn đường giao Ngô Quyền - Lê Lợi vẫn luôn tay hết loay hoay đục rồi lại giũa những chiếc chìa vừa trò chuyện khi tôi tìm hiểu chuyện nghề. Công việc khá nhẹ nhàng với những thao tác thuần thục. Câu chuyện giữa chúng tôi thỉnh thoảng bị ngắt ngang vì có khách hàng đến làm khóa. Có người thì nhờ đánh thêm chìa khóa “xê cua”, có người nhờ chỉnh lại chìa vì khó tra vào ổ khóa… Có cô gái trẻ mướt mồ hôi dắt chiếc xe tay ga nặng trịch từ trong chợ ra cầu cứu thợ khóa vì cô vừa đi qua hết hàng thịt, hàng cá, hàng rau, trời đã trưa rồi mà chìa khóa xe để quên ở đâu tìm không thấy… Cứ vậy, ngày làm việc của anh thợ khóa không tất bật nhưng lúc nào cũng có việc để làm. Mà nhờ làm nhiều, thu nhập của người thợ khóa cũng rất khá.
Anh Chẩn cho biết, trước khi thành thợ sửa khóa, anh làm nghề thợ sơn. Khi lấy vợ, cha vợ anh là ông Trần Văn Mạo, một thợ khóa có thâm niên mấy mươi năm ở chợ Tuy Hòa truyền cho. Trước đó, ông Mạo cũng được học nghề từ cha của mình. Tuy nhiên thời điểm đó, nghề thợ khóa cũng chỉ đủ ăn vì xe xịn, tủ, két sắt… không nhiều như bây giờ. Khoảng chục năm trở lại đây, do nhu cầu sửa khóa, độ chìa tăng nên nghề này làm ăn rất được. Nhờ thu nhập khá, anh có điều kiện tốt hơn để chăm lo hai con đang tuổi ăn học.
Theo anh Chẩn, bình quân một miếng kim loại mẫu làm chìa mua sỉ chỉ khoảng 1.000-2.000 đồng, nhưng khi đánh thành chìa khóa thì giá lên tới 10.000-15.000 đồng. Còn nếu không đánh mà làm chìa gốc thì khoảng 30.000-50.000 đồng/chìa, có những chìa khóa phức tạp với một số loại xe tay ga, ô tô, tiền công lên đến 100.000 đồng/chìa. Còn nếu khách không mang tới mà gọi anh đến tận nơi thì tiền công còn cao hơn. “Đời sống càng tiến bộ thì người ta càng có nhiều của cải cần cất giữ cẩn thận, có nhiều xe để đi là điều kiện để nghề sửa khóa, độ chìa tưởng như bị bỏ lại sau lưng lại có “đất” để phát triển và thu nhập khá”, anh Chẩn thật thà cho biết.
Có tâm, có tín mới trụ được với nghề
Người làm nghề thợ khóa cần nhất là đôi bàn tay khéo léo và những nỗ lực học hỏi bền bỉ để cập nhật những tiến bộ. Tuy nhiên, để tồn lại lâu dài với nghề thì chữ tâm, chữ tín là yếu tố để hút khách và giữ chân bạn hàng.
Ông Trần Văn Thuyết ở phường 2, TP Tuy Hòa là người Huế vào Phú Yên sau năm 1975. Chân ướt chân ráo vào nơi đất khách, ông Thuyết theo học nghề thợ khóa và mưu sinh với nghề đến bây giờ. Nhờ làm việc chăm chỉ, tính tình lại thật thà nên không những làm khóa tại chỗ, ông Thuyết còn được tin tưởng mời đi mở khóa ở nhiều huyện trong tỉnh.
Ông Thuyết kể, nhiều lần ông được mời lên Sông Hinh, Sơn Hòa để mở khóa tủ, khóa két sắt và khóa xe hơi. Thường người ở huyện xa mà nhờ thợ tới mở khóa thì những thứ trong tủ, hoặc két, xe hơi có giá trị cao. Giá để mở khóa, độ chìa cho những trường hợp này rất vô chừng, tùy thuộc vào lương tâm người thợ khóa. Bởi vì khi khách cần gấp, thợ khóa “hét” giá bao nhiêu thì người ta trả bấy nhiêu. Tuy nhiên những lần như thế, ông Thuyết thường lấy chi phí cho cả chuyến đi khoảng 400.000-500.000 đồng. Và cũng có nhiều trường hợp, ông đến nơi rồi phải về không vì không mở được khóa. Chia sẻ về những chuyến đi ấy, ông Thuyết cho biết: “Khi gọi cho mình họ nói mở được thì mới đưa tiền, nhưng khi lên đến nơi, thấy ổ khóa không còn hình thù gì nữa vì nhà người ta không biết cách mở nhưng chọc vào, nạy, ngoáy lung tung, đến khi bất lực họ mới gọi mình”.
Để làm nhanh, người thợ khóa phải luôn nắm bắt những nguyên lý cơ bản, nhớ cấu tạo của các loại khóa để mở các loại khác cùng dạng, dòng sản xuất, nhãn hiệu. Điều quan trọng nữa là làm thợ khóa phải uy tín, giá cả hợp lý mới có bạn hàng. Có lẽ vì giữ được chữ tín, chữ tâm nên trong cả buổi ngồi nói chuyện với ông Thuyết, tôi nhận thấy nhiều người khách cứ phải dáo dác tìm cho được tủ đồ sửa khóa của ông Thuyết, trong một dãy dài những người thợ khóa, mới chịu dừng xe.
THÁI HÀ
