Gia đình gồm một loại nhóm có quan hệ liên nhân cách thân thiết, sâu sắc, bền chặt. Do đó, bầu không khí tâm lý trong gia đình cũng có độ bền vững cao và tác động mạnh đến các thành viên.
Bầu không khí tâm lý trong gia đình có thể đem lại cho mỗi người cảm giác an toàn, tình yêu thương, sự tôn trọng, sự chia sẻ, đồng cảm, sự bao dung, nâng đỡ, che chở, cảm giác vui vẻ, thoải mái. Đó là môi trường nuôi dưỡng những tâm hồn trong sáng, lành mạnh; khơi gợi những ước mơ, sự sáng tạo... Ngược lại, bầu không khí tâm lý gia đình có thể là môi trường tiêu cực, độc hại khi mang lại cho các thành viên của nó sự lo âu, sợ hãi, sự thờ ơ, mối ác cảm, tập nhiễm những thói quen và hành vi xấu... Từ đó làm nảy sinh tính ích kỷ, sự giả dối, tính thô bạo...
Sự ảnh hưởng của bầu không khí tâm lý gia đình đến các thành viên, đặc biệt là trẻ em, được thực hiện thông qua nhiều con đường khác nhau như: bắt chước, lây lan cảm xúc, thỏa hiệp, thích nghi, hay mệnh lệnh, uy tín của người chủ gia đình. Vì vậy, quan tâm xây dựng bầu không khí tâm lý gia đình tích cực, thuận lợi luôn là việc làm cần thiết đối với mỗi gia đình và tất cả thành viên trong gia đình đều phải có trách nhiệm xây dựng nó.
Theo cách hiểu thông thường, gia phong chính là phong cách sống, lối sống của một gia đình được hình thành một cách dần dần, được bồi đắp qua từng thế hệ và có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành, phát triển nhân cách của mọi thành viên trong gia đình in đậm dấu ấn lên phong cách sống của họ. Một gia đình có gia phong là một gia đình có gia giáo, có nền nếp.
Trong đời sống gia đình, truyền thống đóng một vai trò quan trọng và có sức giáo dục lớn. Nó là nhịp cầu từ quá khứ đến tương lai. Có những giá trị đạo đức như tôn kính thế hệ trước, trung thành với bạn bè, niềm nở với khách cũng có những truyền thống tiêu cực như chè chén linh đình vào bất cứ dịp nào...
Giữ gìn những truyền thống và tập quán tốt đẹp là việc cần vun xới thường xuyên cho cuộc sống tinh thần của gia đình. Tuy nhiên, chỉ giữ gìn thôi là chưa đủ, mà phải làm phong phú, phát triển các giá trị truyền thống, làm cho chúng phản ánh được thời đại mà chúng ta đang sống, rồi truyền lại cho con cháu mai sau. Gia đình cần có những ấn tượng mới, những truyền thống độc đáo, những ngày lễ gia đình (ngày sinh của các thành viên, ngày cưới của cha mẹ, những ngày lễ kỷ niệm về nghề nghiệp của các thành viên...) hay những cuộc đi chơi chung, những sự kiện bất ngờ do các thành viên tạo ra để tạo niềm vui cho cả gia đình.
Các thế hệ đi trước cần giáo dục con những đức tính tốt đẹp như: kính trên nhường dưới, lễ phép, trung thực, hiếu thuận, yêu thương con người, yêu lao động, yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước, biết tôn trọng người khác, có lối sống lành mạnh...
Một khái niệm đạo đức khác của gia đình là “danh dự”. Danh dự là nguyên tắc đạo đức của nhân cách. Việc giữ gìn danh dự gia đình cũng phải được coi là thiêng liêng không kém việc giữ gìn danh dự cá nhân. Trước đây, khái niệm “danh dự gia đình” thường được các thành viên lưu ý tới. Một hành vi làm mất danh dự của một người thì làm xấu lây cả những người thân; một người sống có đạo đức và siêng năng cũng làm cho người khác vinh dự theo. Ngày nay, đô thị hóa dẫn đến sự cách biệt trong giao tiếp ngày càng tăng. Ở thành phố, con người thường sống tách biệt, do vậy, chức năng kiểm tra về mặt đạo đức đối với hành vi của con người (mà trước đây là của dư luận xã hội) đã suy yếu rõ rệt. Việc thực hiện khái niệm “danh dự gia đình” trong mỗi gia đình hoàn toàn do mỗi gia đình quyết định tùy thuộc vào nhận thức và truyền thống của từng gia đình.
ĐỨC THÀNH
