Nhiều năm nay, hình ảnh người phụ nữ ngày đêm miệt mài bên những chiếc đèn ông sao đã khá quen thuộc với người dân phường 1 (TP Tuy Hòa) khi mỗi dịp Trung thu về. Bằng đôi tay khéo léo và sự sáng tạo của mình, chị Trương Thị Mỹ Dung (43 tuổi) đã âm thầm góp phần gìn giữ nét đẹp truyền thống của dân tộc trong ngày Tết Trung thu.
 |
| Chị Trương Thị Mỹ Dung với chiếc lồng đèn ông sao đang làm dở - Ảnh: THIÊN LÝ |
Một phần ký ức tuổi thơ
Thời còn đi học, những ngày sắp đến Trung thu, nhà trường lại tổ chức làm đèn ông sao vui hội trăng rằm. Thế là chị Dung cùng 3 chị em trong nhà lăng xăng nhờ ba mình chỉ cách làm lồng đèn. Mấy chị em chăm chú bắt chước từng động tác của cha, những chỗ nào khó không làm được, ai nấy cũng tranh nhau hỏi. Ở phần khung, các chị đều nhờ cha làm giúp, còn 4 chị em cặm cụi ngồi dán giấy kiếng và trang trí... Những chiếc lồng đèn do họ làm được thầy cô, bạn bè trầm trồ khen ngợi. Bà con hàng xóm thấy ba chị Dung khéo tay lại hay làm nên đến tận nhà đặt hàng. Từ đó, hễ vào dịp Trung thu, ông đều làm ra những chiếc lồng đèn xinh xắn với đủ hình thù và màu sắc cho các chị và nhiều trẻ em khác có cơ hội xách lồng đèn cổ truyền…
Chị Dung tâm sự: “Từ nhỏ, trong 4 chị em gái ở nhà, có lẽ, tôi là đứa yêu thích lồng đèn nhất nên những ngón nghề mà cha tôi dạy, tôi tiếp thu khá nhanh và nhớ kỹ. Sau ngày ba mất, các chị em không có điều kiện nên nghề làm lồng đèn của gia đình tưởng chừng mai một, chỉ có một mình tôi có cơ hội để tiếp nối nghề cha truyền. Vì vậy, tôi trở thành thợ chính, đảm nhiệm công việc mà ba tôi vẫn làm. Hai năm nay, vào mùa Trung thu, tôi vừa trông quán tạp hóa vừa tranh thủ những lúc rảnh rỗi để làm lồng đèn”.
Từ đó, khoảng 3 tháng trước khi đến tháng tám âm lịch là chị Dung đã bắt tay ngay vào giai đoạn chuẩn bị nguyên, vật liệu. Mặc dù lồng đèn làm ra chủ yếu để bày bán tại nhà nhưng chị luôn đặt ra yêu cầu cao về chất lượng. Chị Dung về các miền quê, nhất là xã Hòa Trị (huyện Phú Hòa) tìm tre, thuê người chặt rồi ra nan. Nếu tính từ khâu chọn nguyên liệu đến khi hoàn tất sản phẩm có gần 10 công đoạn: chẻ nan, tạo khung, buộc kẽm, sơn màu và trang trí... Công đoạn nào người làm cũng phải dành công sức và tình cảm vào đó. Nhưng chị Dung cho rằng, yếu tố quyết định để làm nên một chiếc lồng đèn đẹp là ở cách tạo hình. Ví như để có một chiếc đèn ông sao phải cần 10 thanh chính và 5 thanh phụ. Người thợ phải dựng đều tay thì mới tạo được dáng đẹp cho lồng đèn. Bên cạnh đó, nghề thủ công này còn đòi hỏi người thợ phải tỉ mỉ, khéo léo trong việc bôi hồ, dán giấy và sáng tạo trong từng nét vẽ trang trí để lồng đèn thêm sinh động, bắt mắt.
Trăn trở với nghề
Trung bình mỗi mùa Trung thu, chị Dung bán được khoảng 100 chiếc lồng đèn ông sao. Lồng đèn chị làm có giá dao động từ 30.000-100.000 đồng/chiếc, tùy theo kích cỡ mà khách hàng chọn lựa hay đặt trước. Ngoài ra, để tăng thu nhập, chị còn nhập thêm các loại lồng đèn làm bằng giấy, bằng nhựa về bán với mức giá mềm hơn, chỉ khoảng 20.000 đồng/chiếc.
Chi phí sản xuất lồng đèn thủ công cao hơn lồng đèn công nghiệp cũng đồng nghĩa với sức cạnh tranh về giá cả của lồng đèn truyền thống yếu hơn. Với giá rẻ, lồng đèn công nghiệp thu hút nhiều người mua, khiến chỗ đứng lồng đèn truyền thống trong lòng người Việt cũng dần mất đi.
Chị Lê Thị Tuyền, một tiểu thương ở huyện Tuy An, cho biết: “Ngày trước, hễ tới dịp Trung thu là tôi vào TP Tuy Hòa mua hàng chục chiếc lồng đèn ông sao và các loại lồng đèn giấy kiếng khác về bán. Tuy nhiên, nhiều năm trở lại đây, thị hiếu người tiêu dùng thay đổi nên tôi không lấy hàng ồ ạt mà chuyển sang tập trung các loại lồng đèn nhựa, vừa dễ vận chuyển lại có ưu điểm khó bị cháy, rách khi sử dụng, phù hợp tâm lý “ăn chắc mặc bền” của phụ huynh”.
Vì thế, mỗi lần hỏi về suy nghĩ của chị trước tình trạng nghề làm lồng đèn truyền thống dần bị mai một bởi sự chiếm lĩnh của lồng đèn công nghiệp hiện nay, chị Dung cười nói: “Nếu tính toán lợi nhuận, tôi đã không duy trì nghề này. Tôi chỉ mong muốn làm ra những chiếc lồng đèn truyền thống đẹp nhất để các cháu thiếu nhi có được cái Tết Trung thu đầy ý nghĩa”.
THIÊN LÝ
