Với lợi thế 62 triệu người, chiếm 69% tổng dân số trong độ tuổi lao động, Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn để tăng trưởng. Tuy nhiên, làm thế nào để biến “cơ hội vàng” này thành “lợi tức” là một thách thức lớn, trong bối cảnh cơ cấu dân số đang có sự thay đổi mạnh mẽ.
Đó là những vấn đề được các chuyên gia trong nước vàquốc tế đặt ra tại hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế vềchính sách phát triển thích ứng với tình hình biến đổi dân số” do Ban Kinh tế Trung ương và Bộ Y tế phối hợp với Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) vừa tổ chức.
LỢI THẾ VÀ THÁCH THỨC
Theo ông Nguyễn Văn Tân, Phó tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, tính từ thời điểm của cuộc Tổng điều tra dân số đầu tiên năm 1979 đến năm 2014, cơ cấu dân số của Việt Nam đã có sự biến đổi mạnh mẽ. Tỉ trọng dân số trong độ tuổi lao động (15 đến 64 tuổi) tăng từ 53% lên 69,4%; người cao tuổi (trên 65 tuổi) tăng từ 5% lên 7,1%. Riêng trẻ em (từ 0 đến 14 tuổi) giảm từ 42% xuống 25,5%.
Có thể thấy, nhờ làm tốt công tác DS-KHHGĐ, làm tốt việc giảm sinh, giảm tốc độ gia tăng dân số, Việt Nam đang có lợi thế rất lớn khi đã bước vào thời kỳ “dân số vàng”, cứ hai người trong độ tuổi lao động mới có một người trong độ tuổi phụ thuộc. Ông Đinh Văn Cương, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương cho rằng, nếu lực lượng này là lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao thì sẽ tạo ra khối lượng của cải vật chất khổng lồ, làm tăng thu nhập bình quân đầu người và tạo ra giá trị tích lũy lớn cho tương lai, đảm bảo an sinh xã hội khi đất nước bước vào giai đoạn “dân số già”. Mặt khác với quy mô dân số hơn 90 triệu dân như hiện nay, Việt Nam được coi là một thị trường lớn, đầy tiềm năng, hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài. Sự chuyển đổi nhân khẩu này đưa đến nhiều cơ hội thuận lợi, nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức gay gắt đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ởViệt Nam trong thời gian tới. Đó là các vấn đề trong việc tạo công ăn việc làm, bảo hiểm xã hội, an ninh trật tự, an ninh lương thực, chăm sóc sức khỏe cộng đồng, giáo dục…
ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI DÂN SỐ
Trước sự biến đổi nhanh chóng của cơ cấu dân số, vấn đềđược các chuyên gia trong lĩnh vực dân số và kinh tế - xã hội đặt ra là, làm thế nào để thích ứng với sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
GS.TS Nguyễn Đình Cử, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Nghiên cứu Dân số, gia đình vàtrẻem cho rằng, an ninh lương thực hiện nay đang được giữ vững. Tuy nhiên, vẫn có những thách thức lớn trong tương lai khi dân số đạt trên 100 triệu người, đất nông nghiệp giảm, quốc gia sẽ có nguy cơ cực lớn do các tác động của biến đổi dân số và các biến đổi khác. “Câu hỏi đặt ra là, làm thế nào đảm bảo an ninh lương thực cho một đất nước có dân số lớn trên 100 triệu người?”, GS.TS Nguyễn Đình Cử đặt câu hỏi. Bên cạnh đó, GS.TS Nguyễn Đình Cử cũng đặt ra vấn đề, làm thế nào để giữ được cân bằng giới tính khi sinh; xây dựng hệ thống y tế phù hợp với cơ cấu dân số, đáp ứng nhu cầu KHHGĐ, chăm sóc SKSS; đảm bảo an sinh xã hội…
“Bây giờ là lúc Việt Nam cần chuyển hướng chính sách dân số, từ chỗ chỉ đặt trọng tâm vào kiểm soát sinh sang trọng tâm gắn dân số với tất cả các mặt của phát triển, lồng ghép dân số vào lập kế hoạch phát triển nhằm tận dụng thành công những biến đổi trong dân số cho phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ phát triển bền vững”, ông Đinh Văn Cương nhấn mạnh. Chia sẻquan điểm này, bà Ritsu Nacken, Quyền trưởng đại diện UNFPA cho rằng, Việt Nam đã bước vào giai đoạn “dân số vàng”. Tuy nhiên, “cơ hội vàng” không tự chuyển hóa thành lợi tức cho nền kinh tế Việt Nam nếu không có các chính sách phát triển kịp thời, đúng đắn để tận dụng cơ hội nguồn nhân lực dồi dào, đặc biệt là cải thiện được năng suất lao động vì “cơ hội vàng” sẽ kết thúc sau năm 2040.
TUYẾT TRẦN (tổng hợp)
