Bệnh tật ảnh hưởng đến tâm lý và tâm lý ảnh hưởng đến bệnh tật đã được các nhà khoa học chứng minh, còn ảnh hưởng đến mức độ nào thì tùy thuộc vào đời sống tâm lý của mỗi người.
Người bệnh mãn tính cần có tư duy tích cực để giảm áp lực về tâm lý - Ảnh: T.THỦY
THAY ĐỔI CẢM XÚC, TƯ DUY
Có người khi bị bệnh, đặc biệt là các bệnh mãn tính, bệnh nan y thì họ chán nản và suy nhược rất nhanh, ngược lại có người lại mạnh mẽ đối mặt với bệnh tật. Các trạng thái tâm lý của người bệnh ảnh hưởng rất nhiều đến sự huy động sinh lực của bản thân để chống lại bệnh tật. Từ những năm 70 của thế kỷ trước, các nhà khoa học đã tìm thấy hoạt chất enkephalin do não tiết ra có tác dụng rất lớn trong giảm đau, giảm lo âu, chống lại quá trình lão hóa của con người, tăng cường miễn dịch cho cơ thể. Chất này được đặt tên là endophin (morphin nội sinh). Endophin được tiết nhiều khi con người sảng khoái, vui tươi, không lo âu, phiền muộn. Vì vậy, sự lạc quan, vui vẻ sẽ giúp người bệnh hạn chế hay vượt qua các cơn đau do bệnh lý gây ra, cũng như làm cho con người “trẻ mãi không già”.
Ngoài sự thay đổi sinh lý thì người bệnh còn có sự biến đổi về tâm lý, cụ thể là sự thay đổi về cảm xúc và tư duy (tính tình thay đổi, hay cáu gắt, suy nghĩ vẩn vơ…). Những biểu hiện này càng làm cho bệnh lý ngày càng trầm trọng hơn. Sự biến đổi tâm lý của người bệnh còn tùy thuộc vào mức độ bệnh lý cũng như mắc những loại bệnh gì. Khi mắc bệnh mãn tính, người bệnh thường có những biến đổi tâm lý khá phức tạp, sự biến đổi này lại kéo dài làm cho người bệnh bị tác động nhiều hơn, lâu hơn. Từ đó, họ dễ rơi vào trạng thái tâm lý tiêu cực, dẫn đến hành vi tiêu cực bất lợi cho sức khỏe.
Khi bị bệnh, người bệnh thường rơi vào trạng thái hoang mang cực độ với những lo nghĩ: bệnh của mình có nặng lắm không, có chữa được không, có tốn nhiều tiền không; nếu không chữa được thì gia đình mình, con cái mình sẽ ra sao? Những lo lắng đó làm cảm xúc của họ bị rối loạn, hay cáu gắt hơn, thiếu nhiệt huyết, giảm lòng tin vào các liệu pháp trị liệu. Lâu dài người bệnh dễ rơi vào trạng thái trầm cảm. Sự rối loạn tâm lý của người bệnh tùy thuộc vào thời gian chịu tác động của áp lực tâm lý và sức chịu đựng tâm lý của cơ thể. Thời gian chịu áp lực tâm lý càng dài thì mức độ áp lực càng tăng (trong y
học gọi là thời gian ngấm sang chấn). Bệnh càng mãn tính, thời gian ngấm sang chấn càng lâu, áp lực tâm lý của người bệnh càng nặng, từ đó họ có những suy nghĩ và hành vi tiêu cực như mặc kệ cho bệnh lý hoành hành, không cộng tác với thầy thuốc, không thực hiện các chế độ trị liệu. Có người bị trầm cảm nặng, thậm chí tự vẫn.
CẦN TƯ DUY TÍCH CỰC
Trước hết, người bệnh nên nhớ rằng tác động của áp lực (gánh nặng của tâm lý hay còn gọi là stress) bằng thương số giữa áp lực với sức chịu đựng của nội tâm. Hay nói một cách dễ hiểu hơn stress bằng áp lực chia cho sức chịu đựng của nội tâm. Vì vậy, để giảm stress có hai cách: giảm được áp lực của tâm lý hoặc nâng cao sức chịu đựng của nội tâm ở bệnh nhân.
Để giảm được áp lực về tâm lý, người bệnh cần có tư duy tích cực. Tư duy tích cực là những ý nghĩ không những có lợi cho bản thân mình mà còn có lợi cho những người xung quanh. Bởi vì bất cứ một vấn đề gì xảy ra cũng đều có cách giải quyết tốt. Nếu bạn nghĩ nó theo chiều hướng tích cực thì những lo âu, phiền muộn của bạn cũng trở nên nhẹ nhàng hơn. Chẳng hạn, khi bạn được bác sĩ chẩn đoán “bị mắc bệnh tiểu đường” thay vì suy nghĩ bệnh tiểu đường là bệnh nguy hiểm, gây nhiều biến chứng (ý nghĩ tiêu cực), thì bạn hãy nghĩ rằng hiện nay đã có nhiều thuốc điều trị, chỉ cần tuân thủ chế độ ăn uống, tập luyện, thuốc men đúng chỉ định của bác sĩ thì bạn sẽ thấy bình thường và cuộc sống sẽ có ý nghĩa hơn. Hơn nữa với những tư duy tích cực, cơ thể của bạn sẽ tăng cường tiết ra endophin, nhờ có endophin bạn sẽ giảm được lo âu phiền muộn. Quan trọng hơn là nhờ đó cơ thể của bạn sẽ huy động được nội lực (kích hoạt hệ thống miễn dịch) chống lại bệnh tật.
Người ta thường nói một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ là vì khi cười cơ thể sẽ tăng tiết endorphin. Hy vọng, những người bệnh nói chung, người bị bệnh mãn tính nói riêng có thêm cách để làm giảm áp lực tâm lý bằng cách tư duy tích cực.
BS NGUYỄN VINH QUANG
GĐ Trung tâm TTGDSK Phú Yên
