Phát hiện và điều trị bệnh glôcôm (còn gọi là cườm nước, cao nhãn áp) trong cộng đồng là chương trình quan trọng trong dự án Chăm sóc mắt toàn diện tại Phú Yên giai đoạn 2009- 2011 do tổ chức Fred-Hollows (Úc) tài trợ. Phú Yên là tỉnh đầu tiên trên cả nước làm thí điểm chương trình này.

Bác sĩ Trung tâm Mắt Phú Yên khám mắt cho bệnh nhân - Ảnh: T.THỦY

Bác sĩ Huỳnh Ngọc Khánh, phụ trách chương trình glôcôm ở Trung tâm Mắt Phú Yên cho biết, glôcôm là một bệnh tăng nhãn áp quá mức chịu đựng của mắt bình thường, gây tổn thương thị thần kinh. Bệnh thường xuất hiện ở hai mắt và có thể di truyền. Thường thì tiến hành khám tầm soát những người từ 45 đến 60 tuổi để phát hiện những bệnh nhân bị tăng nhãn áp, nguy cơ bị tăng nhãn áp để tư vấn, hướng dẫn, theo dõi và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ bệnh nhân bị mù lòa không hồi phục do glôcôm. Bệnh nhân đến khám được thử thị lực, đo nhãn áp và khám mắt.

Năm 2009, qua khám tầm soát hơn 1.000 người trên 40 tuổi ở xã Hòa Thành (huyện Đông Hòa) và xã Hòa Trị (huyện Phú Hòa), có 37 bệnh nhân hẹp góc tiền phòng được điều trị laser dự phòng glôcôm cấp. Số bệnh nhân này còn đang ở độ tuổi lao động, thị lực còn tốt. Có những bệnh nhân đã mổ glôcôm một mắt, sau khi nghe cán bộ y tế giải thích về nguy cơ bị bệnh glôcôm thì họ sẵn sàng đến Trung tâm Mắt để điều trị dự phòng mắt còn lại. Từ cuối tháng 3/2010 đến nay, chương trình tuyên truyền, phát hiện và điều trị glôcôm trong cộng đồng đã tiến hành thực hiện ở ba xã Hòa Bình 1, An Ninh Tây, Hòa Vinh. Những người được phát hiện có nguy cơ bị glôcôm đã lần lượt đến điều trị dự phòng. Vốn là một y sĩ, chị Nguyễn Thị Hiệp (Trưởng trạm Y tế Hòa Bình 1, huyện Tây Hòa), cứ nghĩ do làm việc căng thẳng khiến mắt bị mỏi, mỗi khi đau mắt, chị thấy kèm theo đau đầu cùng bên. Qua lớp tập huấn cho cán bộ y tế cơ sở để triển khai chương trình, chị thấy hơi nghi ngờ bệnh mắt của mình. Khi nghe bác sĩ nói chị có nguy cơ mắc glôcôm (kiểm tra thấy bóng râm chiếm 2/3), chị và một số người có nguy cơ bị glôcôm được phát hiện và đã đi dự phòng bệnh bằng sự can thiệp của laser YAG tại Trung tâm Mắt Phú Yên. Chị Hiệp, nói: “Tôi là “nhân chứng” để tuyên truyền vì chương trình này ít người biết đến. Vả lại mắt đang sáng mà phải dùng đến thủ thuật điều trị nên nhiều người e ngại, có người chủ quan, không đi dự phòng bệnh. Thật ra, thủ thuật rất đơn giản, không can thiệp, không chảy máu, không đau, chỉ cần 3 đến 5 phút là xong”.

Theo bác sĩ Khánh, chương trình khám tầm soát trong cộng đồng có nghĩa là thầy thuốc tìm đến với bệnh nhân như đã triển khai phát hiện bệnh nhân đục thủy tinh thể. Thuận lợi của chương trình này là có được sự phối hợp chặt chẽ của nhân viên y tế xã và cán bộ y tế thôn trong quá trình vận động bệnh nhân đến khám, sự hỗ trợ về kinh phí của tổ chức Fred - Hollows. Tuy nhiên, chương trình vẫn còn gặp một số khó khăn, đó là nhận thức của bệnh nhân về bệnh glôcôm còn thấp nên nhiều trường hợp không đến khám, điều trị theo hướng dẫn.

Những tháng tiếp theo trong năm, Trung tâm Mắt Phú Yên sẽ triển khai chương trình này ở bảy xã của các huyện Tuy An, Tây Hòa, Đông Hòa, TX Sông Cầu và sau này tiếp tục áp dụng rộng rãi ở các huyện còn lại trên địa bàn tỉnh.

Các bác sĩ chuyên khoa mắt khuyến cáo, những nguyên nhân có thể gây nguy cơ bệnh cao nhãn áp là: tiểu đường, thoái hóa điểm vàng, những thuốc như corticosteroids, thuốc trị bệnh trầm cảm, bệnh cao huyết áp, bệnh thiếu dinh dưỡng hay di truyền. Nếu như ở bệnh đục thủy tinh thể có thể phẫu thuật để điều trị, lấy lại ánh sáng cho bệnh nhân thì bệnh glôcôm có thể gây mù vĩnh viễn nếu điều trị muộn. Vì thế, khi có những biểu hiện như: Đau nhức mắt, đau lan lên đầu cùng bên, có thể gây buồn nôn hoặc nôn, nhìn mờ, quầng xanh đỏ... cần đến ngay cơ sở chuyên khoa mắt để có phương pháp điều trị kịp thời. Có những trường hợp mắc bệnh nhưng không có biểu hiện, nên người dân, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ mắc cao (những người trên 40 tuổi, người ruột thịt của bệnh nhân glôcôm hoặc những bệnh nhân đái tháo đường, cao huyết áp...) phải đi khám mắt thường xuyên, định kỳ. 

THU THỦY