Trong dự án chăm sóc mắt toàn diện tại Phú Yên giai đoạn 2009-2011 do tổ chức Fred-Hollows (Úc) tài trợ có chương trình phát hiện, điều trị bệnh glô-côm (còn gọi là cườm nước). Trung tâm Mắt Phú Yên vừa tổ chức đợt khám tầm soát thí điểm về bệnh glô-côm tại xã Hòa Thành (huyện Đông Hòa) và đã điều trị cho một số bệnh nhân. Báo Phú Yên có cuộc trao đổi với bác sĩ Huỳnh Phúc Nhĩ, Giám đốc Trung tâm Mắt Phú Yên về vấn đề này.
Điều trị bệnh nhân hẹp góc tiền phòng bằng laser tại Trung tâm Mắt Phú Yên - Ảnh: T.THỦY
* Xin bác sĩ cho biết rõ hơn về bệnh glô-côm?
- Glô-côm là từ dùng để chỉ một nhóm bệnh có những đặc điểm chung về tăng nhãn áp quá mức chịu đựng của mắt bình thường, gây tổn thương thị thần kinh, tổn hại thị trường. Tiêu chuẩn chẩn đoán glô-côm nguyên phát là hình thái glô-côm không kèm theo bệnh mắt hoặc bệnh toàn thân nào làm tăng trở lưu thủy dịch. Bệnh thường ở hai mắt và có thể di truyền. Glô-côm thứ phát luôn kèm theo bệnh mắt hoặc bệnh toàn thân, thường ở một mắt và ít có tính chất gia đình. Glô-côm góc mở nguyên phát là một bệnh thị thần kinh mạn tính tiến triển dần, biểu hiện bằng teo và lõm đầu thị thần kinh kèm theo những hình thái tổn hại thị trường đặc hiệu. Nhãn áp là yếu tố nguy cơ hàng đầu đối với glô-côm góc mở nguyên phát. Glô-côm góc đóng xảy ra do mống mắt áp vào vùng bè làm tắc nghẽn đường lưu thông thủy dịch. Góc tiền phòng hẹp là yếu tố nguy cơ hàng đầu đối với glô-côm góc đóng.
* Quy trình khám để phát hiện bệnh glô-côm như thế nào?
- Khám tầm soát những người trên 40 tuổi nhằm phát hiện những bệnh nhân bị tăng nhãn áp, nguy cơ bị tăng nhãn áp để từ đó tư vấn, hướng dẫn, theo dõi và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ bệnh nhân bị mù lòa không hồi phục do glô-côm. Bệnh nhân đến khám được thử thị lực, đo nhãn áp và khám mắt. Nếu nhãn áp cao trên 24 mmHg thì bệnh nhân được chuyển về Trung tâm Mắt để khám, chẩn đoán, điều trị và theo dõi glaucoma. Những bệnh nhân có nhãn áp từ 20 đến 24 mmHg được tư vấn để cắt mống mắt chu biên bằng laser YAG, sau đó theo dõi đo nhãn áp và đo thị trường định kỳ 3 tháng/lần, nếu được chẩn đoán là glô-côm thì tiến hành điều trị, theo dõi glô-côm cho bệnh nhân. Những bệnh nhân có nhãn áp dưới 20 mmHg, nếu có góc tiền phòng hẹp thì tư vấn để cắt mống mắt chu biên bằng laser YAG để dự phòng glaucoma.
* Trong quá trình khám, điều trị glô-côm, Trung tâm Mắt Phú Yên gặp những thuận lợi, khó khăn nào? Sắp tới, chương trình sẽ được mở rộng trong cộng đồng như thế nào?
- Thuận lợi là có được sự phối hợp chặt chẽ của nhân viên y tế xã và cán bộ y tế thôn trong quá trình vận động bệnh nhân đến khám, sự hỗ trợ về kinh phí của tổ chức FHF. Bệnh nhân hợp tác tốt trong quá trình khám. Song, chúng tôi cũng gặp một số khó khăn là nhận thức của bệnh nhân về bệnh glô-côm còn thấp nên nhiều trường hợp không đến khám, điều trị theo hướng dẫn. Việc khám, chẩn đoán còn thiếu chính xác do thiếu trang thiết bị. Bệnh glô-côm là bệnh tăng nhãn áp quá mức chịu đựng của mắt bình thường, gây tổn thương thị thần kinh (lõm và teo thị thần kinh), tổn hại thị trường. Do vậy, sắp tới chúng tôi sẽ tăng cường các hoạt động truyền thông cho cộng đồng, đặc biệt là truyền thông về tính nguy hiểm của bệnh glô-côm nếu không được phát hiện và điều trị sớm, để người bệnh chủ động đi khám khi có các yếu tố nguy cơ và các triệu chứng nghi ngờ về bệnh glô-côm. Trang bị thêm một số phương tiện nhằm giúp khám, chẩn đoán sớm và chính xác bệnh glaucoma như: nhãn áp kế không tiếp xúc, sinh hiển vi cầm tay, đặc biệt là máy chụp cắt lớp võng mạc giúp đánh giá chính xác tổn hại của lớp sợi thần kinh trong chẩn đoán sớm và theo dõi bệnh glô-côm. Trung tâm Mắt đã cử bác sĩ đi học chuyên sâu để phẫu thuật những trường hợp bệnh khó, bệnh nhân tái phát nhiều lần và mổ cho trẻ em.
Trên thế giới, bệnh glô-côm là nguyên nhân gây mù thứ hai sau đục thủy tinh thể, với khoảng 6,7 triệu người. Ước tính số người mù do glô-côm chiếm 5% tổng số những người mù. Bệnh chủ yếu do di truyền nòi giống (góc hẹp). Ngăn chặn mù lòa bằng khám tầm soát glô-côm là dự phòng cấp 1 để không xảy ra bệnh. Khám tầm soát trong cộng đồng có nghĩa là thầy thuốc tìm đến với bệnh nhân như đã triển khai phát hiện bệnh nhân đục thủy tinh thể.
Đây là chương trình mới triển khai trong cộng đồng ở một xã của Phú Yên. Tiếp đến, Trung tâm Mắt Phú Yên sẽ nghiên cứu thêm một xã khác để sau này tiếp tục triển khai rộng rãi trên toàn tỉnh.
* Xin cảm ơn bác sĩ!
- Qua khám tầm soát 786 người trên 40 tuổi tại xã Hòa Thành (huyện Đông Hòa) cho thấy: ở nam giới, tỉ lệ bệnh nhân hẹp góc tiền phòng đơn thuần (không kèm đục thủy tinh thể) là 2,5% ở mắt phải và 3,5% ở mắt trái. Ở nữ giới, tỉ lệ bệnh nhân hẹp góc tiền phòng đơn thuần là 5,2% ở mắt phải và 5,2% ở mắt trái. Một số trường hợp được soi góc tiền phòng tại Trung tâm Mắt Phú Yên, các bệnh nhân được chẩn đoán hẹp góc đơn thuần thì góc tiền phòng phần lớn là góc độ 2 (góc có khả năng đóng). Tổng số bệnh nhân bị glô-côm trong đợt khám này là 26, chiếm 3,3%; có 11 bệnh nhân bị mù do glô-côm, chiếm 1,4%. Không có trường hợp nào bị mù hai mắt do glô-côm. Chỉ có 21/43 bệnh nhân hẹp góc tiền phòng đến điều trị laser dự phòng glaucoma cấp, chiếm 48,8%. Số bệnh nhân này đang ở độ tuổi lao động, thị lực còn tốt. Có hai bệnh nhân đã mổ glô-côm một mắt nên khi nghe giải thích về nguy cơ bị bệnh glô-côm, họ sẵn sàng đến trung tâm để điều trị dự phòng. 2/4 bệnh nhân bị glô-côm mạn, có thị lực ở mức trung bình nên họ muốn được điều trị và theo dõi để tránh bị mù do bệnh glô-côm.
VŨ HOÀNG (thực hiện)
