Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là rất quan trọng, nhưng trên thực tế vẫn còn những khoảng trống cần phải nhanh chóng được lấp đầy. Đó là việc triển khai xét nghiệm phát hiện sớm bà mẹ mang thai nhiễm HIV.

Theo ông Nguyễn Đức Vinh, Vụ trưởng Vụ Sức khỏe bà mẹ - trẻ em (Bộ Y tế), mặc dù chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con ở Việt Nam đã được triển khai trong hơn 10 năm qua, nhưng đến nay chỉ mới 38,5% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ được xét nghiệm sàng lọc HIV trước và trong khi mang thai.

Khu vực có tỉ lệ phụ nữ xét nghiệm HIV cao nhất là Đông Nam Bộ cũng chỉ đạt mức 61%; ở đồng bằng sông Cửu Long, tỉ lệ này là 44,1%. Đáng lưu ý, ở khu vực Bắc Bộ và duyên hải miền Trung, tỉ lệ phụ nữ xét nghiệm HIV chỉ chiếm 19,7%.

Tại khu vực trung du và miền núi phía Bắc, tỉ lệ này chỉ ở mức 21,3%. Chỉ có 57,6% số thai phụ được xét nghiệm khi chuyển dạ. Mặc khác, vẫn còn 12,5% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ nhiễm HIV chưa được điều trị ARV.

Lý giải nguyên nhân này, ông Vinh nhận định, trước hết là sự hạn chế về năng lực của cán bộ làm công tác xét nghiệm; nguồn test miễn phí không đáp ứng nhu cầu trong khi BHYT không chi trả test sàng lọc; chưa sẵn có dịch vụ xét nghiệm sàng lọc HIV tại trạm y tế trong khi nơi này là điểm quản lý thai.

Bên cạnh đó, nhận thức của người dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai còn khá hạn chế trong việc cần đi khám thai sớm; nhiều bà mẹ nhiễm HIV còn sợ bị kỳ thị nên ngại xét nghiệm. Ngoài ra, chất lượng và quy trình khám thai còn chưa được tuân thủ chặt chẽ.

Mặc dù tỉ lệ khám thai 3 lần trong 3 thai kỳ đạt trên 80% nhưng việc tư vấn xét nghiệm sàng lọc trong lần khám thai đầu tiên chưa được chú trọng. Còn nhiều phụ nữ đến khám thai vào giai đoạn cuối của thai kỳ, do đó khó có thể chẩn đoán và dự phòng kịp thời lây nhiễm HIV từ mẹ sang con…

Để hướng tới mục tiêu chấm dứt dịch HIV/AIDS ở Việt Nam, trong đó dự phòng lây truyền HIV đóng một vai trò hết sức quan trọng, Bộ Y tế đã xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia tiến tới loại trừ lây nhiễm HIV, viêm gan B và giang mai từ mẹ sang con giai đoạn 2018-2030.

Theo đó, sẽ tập trung rà soát, bổ sung và xây dựng chính sách, pháp luật, hướng dẫn, quy trình chuyên môn, cơ chế phối hợp giữa các chương trình/đơn vị tiến tới loại trừ ba bệnh trên; đảm bảo người dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai, bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ em được tiếp cận với các dịch vụ can thiệp loại trừ lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con một cách liên tục và có chất lượng; tăng cường nhận thức của các đối tượng can thiệp về dự phòng lây truyền ba bệnh trên từ mẹ sang con; xây dựng mạng lưới triển khai và cơ chế theo dõi, đánh giá hiệu quả can thiệp…

NGỌC VIỆT