Để đảm bảo sức khỏe, con người cần đảm bảo ăn đủ nhu cầu, cân đối về chất lượng, an toàn về mặt vệ sinh, cùng với việc đảm bảo nguồn nước sạch, môi trường thanh khiết, một cuộc sống tinh thần lành mạnh sẽ đảm bảo cho chúng ta khỏe mạnh.
Ăn rau quả sạch để tăng vi chất, vitamin cần thiết cho cơ thể.
Bữa ăn hợp lý phải đáp ứng các nhu cầu phức tạp của cơ thể về các chất dinh dưỡng. Trong đó, về số lượng, bình quân 2.300 Kcalo/người/ngày, tối thiểu là 2.100 Kcalo; về chất lượng cân đối 12% protein, 18% lipit, 70% gluxit; An toàn về vệ sinh, không gây bệnh, hạn chế muối ăn.
Đối với bà mẹ có thai: Cần ăn thêm mỗi ngày 300 Kcalo; đối với trường hợp cho con bú, ăn thêm mỗi ngày 500 Kcalo, tương đương với 100g gạo/ngày.
Đối với trẻ em dưới 3 tuổi: Bú mẹ sớm trong 1/2 giờ đầu sau khi sinh; và bú hoàn toàn sữa mẹ trong 4 tháng đầu. Từ tháng thứ năm cho ăn dặm bột, nhưng vẫn bú mẹ tối thiểu 12 tháng. Cố gắng cho con bú đến 18-24 tháng, ăn 5-6 bữa/ngày, có thêm dầu để tăng năng lượng.
Đối với người lao động: Ăn theo lao động, càng lao động càng cần nhiều năng lượng và số lượng thức ăn cũng tăng theo để đảm bảo đủ nhu cầu năng lượng tăng lên do lao động.
Đối với người nhiều tuổi: Do giảm cường độ lao động nên ở lứa tuổi này giảm trung bình 30% năng lượng. Giảm những thức ăn như đường, bánh kẹo, nước ngọt. Tăng cá và thức ăn nguồn gốc thực vật và rau quả.
Tất cả các nhóm thức ăn mô tả ở trên đều cần. Muối tuy không phải là thực phẩm, chỉ là một gia vị, nhưng muối có liên quan tới bệnh cao huyết áp nên cần hạn chế. Sau muối là đường, bánh kẹo cũng cần được lưu ý để tránh lạm dụng. Không nên cho trẻ ăn bánh kẹo trước bữa ăn. Người cao tuổi cũng cần tránh dùng nhiều đường, bánh kẹo và nước ngọt.
Ở các nước phát triển, năng lượng chất béo như bơ, dầu, mỡ có trong khẩu phần lên tới trên 30%. Ở nước ta mới đạt 7-8% cho nên lượng chất béo cần tăng lên, nhưng không nên vượt quá 18% năng lượng trong bữa ăn.
Trong khẩu phần của nhân dân ta lượng protein còn thiếu và chưa cân đối giữa đạm động vật và thực vật. Để giải quyết vấn đề thiếu protein, cần chú ý bổ sung nhiều loại đậu, nhất là đỗ tương - một loại có hàm lượng protein cao tới 34%. Cần đưa nhiều sản phẩm từ đỗ tương vào bữa ăn. Các món tương, đậu phụ nên có mặt trong bữa ăn hàng ngày của gia đình. Trong bữa ăn cũng cần tăng tỉ lệ thịt, trứng vì đó không chỉ là nguồn cung cấp protein có giá trị cao mà còn là nguồn chất sắt dễ hấp thu, để phòng chống bệnh thiếu máu. Cá không chỉ là nguồn protein cho năng lượng cao mà lipid của cá có nhiều axit béo cần thiết có tác dụng đề phòng cholesterol cao. Nên ăn 3 bữa cá trong một tuần.
Rau quả tuy cung cấp ít năng lượng nhưng rất quan trọng vì là nguồn cung cấp các vi chất, vitamin, chất khoáng cần cho các quá trình chuyển hóa của cơ thể. Rau quả còn chứa nhiều chất xơ giúp chống táo bón, phòng cholesterol cao và ung thư đại tràng. Đặc biệt, rau quả rất cần cho những người cao tuổi.
Gạo, ngô, mì lương thực nói chung là thức ăn cung cấp năng lượng chính cho bữa ăn với giá rẻ so với thịt và rau quả. Bữa ăn của nhân dân ta còn nghèo nên lượng gạo chiếm tới 85% năng lượng khẩu phần, dẫn đến sự mất cân đối trong bữa ăn. Cần cải thiện bữa ăn, giảm dần năng lượng từ gạo xuống, tăng nhiều thực phẩm khác lên làm cho bữa ăn đa dạng và phong phú hơn.
Để đảm bảo sống khỏe mạnh, ngoài dinh dưỡng, chúng ta cần đảm bảo bữa ăn sạch và an toàn.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe Phú Yên
