1. Năm 1611, chúa Nguyễn Hoàng tiến đánh Chiêm Thành và lập ra đất Phú Yên, đến nay đã gần tròn 400 năm. Biết bao vật đổi sao dời, ruộng dâu biến thành sông biển và ngược lại, song sông Ba vẫn còn đó, tháp Nhạn vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt. Hòn Mẹ Bồng Con vẫn sừng sững bên trời, bất giác làm rung động lòng người ngược xuôi ra Bắc vào Nam, người Phú Yên vẫn ngày đêm cần mẫn lao động miệt mài xây dựng cuộc sống và quê hương Phú Yên ngày càng giàu đẹp.

Tôi không phải là người con Phú Yên, chỉ là khách trong năm ngày, mười bữa, song tôi có nhiều bạn bè là người Phú Yên, từng sống chung và công tác với nhau. Cảm nhau cái tình tri ngộ mà mong ước cho nhau những khát vọng và những điều đẹp nhất.

Tuy Hòa nhớ... - Ảnh: D.T.XUÂN

Có lần tôi hỏi anh nghĩ gì về câu thơ của cụ Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu: “Đa tình con mắt Phú Yên”? và tôi chắc chắn rằng, cả anh chị đều có đôi mắt to, hai mí khá đẹp nhưng… hơi buồn, chưa thấy cái “đa tình” như cụ Tản Đà viết. Chị, giáo viên dạy toán, ngồi tủm tỉm cười. Anh, giáo viên dạy văn, hăng hái đi vào tranh luận, đại khái: “Mắt của ai?”, dứt khoát là “của cô con gái”, “Đa tình là gì?” Một tâm hồn nhạy cảm, phơi phới lẽ yêu đời, hay đa tình là… yêu nhiều, gặp ai cũng dễ có cảm tình? Giả sử là anh con trai thì sao? Buổi tranh luận kéo dài tới khuya vẫn “bất phân thắng bại”, song có điều anh, chị khẳng định là đất Phú Yên đẹp, núi non, sông biển hữu tình. Người Phú Yên dễ mến, dễ gần, đa sầu đa cảm, nhưng giàu khát vọng vươn lên. Con người và đất Phú Yên cũng là đất “phát tích” văn học. Tôi tin thế, nhưng ghẹo anh chị: “Tiếng nói Phú Yên nặng về phía Bình Định và nhẹ về phía… Nha Trang, nên cũng rất… dễ nghe, xao xuyến lòng người!”. Anh chị cười trừ. Lâu rồi không tin tức, nhưng tôi biết anh chị hiện là người thành đạt ở nước ngoài…

3. Tôi là người thường xuyên cộng tác văn chương với các báo ở TP Hồ Chí Minh, trong Nam, ngoài Bắc, đọc nhiều tác phẩm của những cây viết ở Phú Yên, gần đây nổi lên những tên tuổi P.H, L.T.N, N.P.L… Tôi chưa từng gặp N.P.L nhưng cảm mến lối viết điềm tĩnh, ngắn nhưng có chiều sâu triết luận mang cốt cách của những người “trung niên” Phú Yên, nhưng với P.H, L.T.N thì gặp gỡ nhiều, ở các tòa soạn báo TNTP, KQĐ, khi ấy, L.T.N đang còn là cậu sinh viên, cưỡi chiếc Charly đến các tòa soạn, nhưng với cái “đa tình” và khát vọng vươn lên của người Phú Yên, N đã trụ được ở mảnh đất màu mỡ giàu tiềm năng của phương Nam, và là một trong những cây viết “trẻ” nhiều triển vọng ở TP Hồ Chí Minh. Song có lẽ P.H mới chính là mẫu người mang nhiều “tố chất” của đất và người Phú Yên nhất. Tôi quen biết P.H từ những ngày đầu H mới ra trường, cố “đeo bám” mảnh đất Sài Gòn, và vươn lên từ chính cây bút của mình. H làm biên tập cho Tạp chí KTNN, lăn lộn trong trường văn, trận bút, để có thể tiếp cận được các vị tướng “lừng lẫy” Việt Nam như Võ Nguyên Giáp, Đồng Sĩ Nguyên… để viết chân dung, một công việc mà không phải cây viết xuất sắc nào cũng làm được, mà cần phải có cái tâm, cái tình của một con người tài hoa, trong sáng. H lại đi tìm những “chất vàng” trong những con người Sài Gòn, Hà Nội tiêu biểu… Cái am tường, lịch lãm, chịu thương, chịu khó của con người miền Trung đã giúp H hoàn thành công việc. Cứ thế P.H đi lên bằng chính giá trị thực của mình, H lập gia đình, từ bỏ khu nhà trọ nghèo nàn, tìm cách mua đất, mua nhà ở khu vực mà trước đây gọi là “nhà không số, phố không tên”, nhưng lại quy tụ khá nhiều anh em văn nghệ sĩ ở tỉnh hoặc phía Bắc vào lập thân, lập nghiệp ở TP Hồ Chí Minh. Từ những thành công bước đầu ấy, P.H lại về đảm nhận vai trò trụ cột của tạp chí NĐT, một tạp chí “sinh sau đẻ muộn” nhưng khá độc đáo và nổi tiếng. Nhưng với tôi, cái đa tình, tài hoa và khát khao của người Phú Yên cháy bỏng trong P.H không phải ở trong trường ca “Bước gió truyền kỳ” của H hay ở những tác phẩm đoạt giải tư cuộc thi thơ của tạp chí VNQĐ, mà trong tấm lòng thiện nguyện của H khi tham gia cùng Lâm Xuân Thi, Hồ Thi Ca thành lập “quỹ Tình thơ”, đã hỗ trợ và giúp đỡ cho nhiều cây bút trẻ, những nhà thơ đang cảnh khó nghèo, ốm đau bệnh tật, không chỉ ở thành phố mà còn ở nhiều tỉnh, thành khác. Đó mới chính là tấm chân tình, sự “đa tình” trong một con người, trước những đớn đau, khốn khổ của đồng loại.

4. Mảnh đất Phú Yên, cũng như những mảnh đất miền Trung ruột thịt khác, oằn mình trong cơn bão lũ. Cơn bão lũ kinh hoàng năm 2009 và bây giờ cơn lũ trong những ngày cuối tháng 10, đầu tháng 11/2010 lại hoành hành đất và người Phú Yên. Người Phú Yên đang từng ngày từng giờ khắc phục những khó khăn sau lũ. Tôi tin rằng, Phú Yên đang dần khẳng định mình, sau khó khăn gian khổ là sự vươn lên mạnh mẽ. Niềm tin ấy, cụ thể như lời ca tiếng hát “Sao Mai - Điểm hẹn” cất lên từ quê hương Phú Yên luôn “đa tình” và không chịu khuất phục này…

Vàm Cỏ Đông, tháng 11/2010

TRẦN VĨNH