Trong hai đêm 8-9/10, tại hai trường Đại học Phú Yên, Cao đẳng Xây dựng số 3, Trung tâm Phát hành phim và Chiếu bóng Phú Yên đã công chiếu bộ phim truyện nhựa Long thành cầm giả ca (Bài ca về người gảy đàn ở Thăng Long). Đây là một trong hai bộ phim được sản xuất phục vụ Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Cảnh trong phim Long thành cầm giả ca.
Long thành cầm giả ca là một trong những bài thơ được đại thi hào Nguyễn Du sáng tác trong thời gian đi sứ sang nhà Thanh (Trung Quốc) vào những năm 1813 -1814. Từ bài thơ này, nhà văn Văn Lê (TP Hồ Chí Minh) viết thành kịch bản phim cùng tên, được nghệ sĩ ưu tú Đào Bá Sơn đạo diễn và hãng phim Giải phóng sản xuất.
Lấy bối cảnh là thành Thăng Long trong một giai đoạn khá dài của lịch sử - từ Lê-Trịnh, qua Tây Sơn, đến Nguyễn sơ (giữa cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX) Long thành cầm giả ca nói về thân phận những con người tài năng trong một xã hội đang xảy ra nhiều biến động lớn lao. Đó là chàng trai Tố Như (tức Nguyễn Du) và cô ca nương tên Cầm. Tình cờ thấy Cầm trong một đêm nghe nàng hát, cảm vì sắc, mến vì tài, Tố Như nghe lòng bâng khuâng. Nạn kiêu binh nổi lên, cùng với người dân chạy giặc, hai người lại tình cờ gặp nhau và qua đêm trong cái điếm canh cũ nát ven đường đầy bất an. Qua đêm nhưng họ tựa vai nhau ngủ và “lòng đã cảm mà thân không vướng dục”. Rồi cả hai bùi ngùi chia tay, không biết khi nào gặp lại nhau trong thế cuộc tao loạn mờ mịt… Hai mươi năm sau, đi sứ về, Tố Như bây giờ đã là quan lớn của triều mới, gặp lại nàng Cầm trong một đêm nghe các đào nương biểu diễn. Tóc chàng đã bạc, nàng Cầm bây giờ là một ca nương xuân sắc đã phai tàn, khép nép, lặng lẽ làm nhiệm vụ đệm đàn cho các “ca sĩ” trẻ hát phục vụ các quan. Chỉ còn tấm lòng ê chề, đau đớn của nàng Cầm khi gặp lại cố nhân, chỉ còn lại những hoài niệm của chàng văn nhân ngày trước cảm thương cho một đời ca kỹ. Phim dừng lại ở cảnh sau khi hai người chia tay, nàng Cầm kéo lê cây đàn nguyệt, bước đi vô định không hồn ra nơi chiếc giếng cổ…
Phim có nhiều góc quay đẹp, nhiều chi tiết sinh động mang đậm bản sắc văn hóa Việt. Cảnh đào tạo các ca nương, từ cách tập vẫy tay cho dẻo, ngâm tay trong thuốc bắc để sau này gảy đàn thành thục, cúi đầu trong chum để luyện xướng âm cho tròn vành rõ chữ…, cho thấy ngày trước, để có thể theo đuổi nghiệp ca xướng lâu dài, các “ca sĩ” phải trải qua học tập, rèn luyện bài bản, đúng như một câu thơ của Nguyễn Du “Nghề chơi cũng lắm công phu”. Rồi cảnh nhảy dây, chơi ô ăn quan… của Cầm và các bạn đồng môn sau những giờ học tập căng thẳng gợi nhớ lại những tươi đẹp, hồn nhiên của một thời quá vãng nay chỉ còn trong sách vở, phim ảnh…
Trên báo Tiền Phong số ra ngày 4/10 mới đây, có ý kiến cho rằng “Tôi hơi bất ngờ khi thấy bộ phim Long thành cầm giả ca được chọn làm phim chính thức trình chiếu dịp Đại lễ. Giai đoạn mà bộ phim thể hiện là giai đoạn Thăng Long loạn lạc, ly tán, tàn phai và thoái trào. Chính trong giai đoạn đấy, Thăng Long đã đánh mất vị trí là trung tâm chính trị của đất nước. Giai đoạn đấy rất không thích hợp để kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long. Nó bẽ bàng và phôi pha. Thăng Long trong bộ phim cũng như thân phận của người ca nương bi đát, không có lối thoát và không có hậu”.
Có thể nói rằng, đây là ý kiến hơi… cực đoan. Thăng Long ngày xưa, Hà Nội bây giờ cũng như nhiều đô thành tên tuổi khác trên thế giới, làm sao tránh được những thăng trầm, hưng phế, bảy nổi ba chìm của lịch sử? Có hiểu và thông cảm với quá khứ mới càng biết yêu thương và tự hào về Thủ đô Thăng Long-Hà Nội 1.000 năm hôm nay đang bay lên với tâm thế vững vàng, khỏe mạnh, xứng đáng là trái tim của cả nước. Và đó cũng là ý nghĩa rất đáng trân trọng của bộ phim Long thành cầm giả ca vậy…
BÔNG LAU
