Cuộc thi ảnh nghệ thuật “Bộ đội biên phòng Phú Yên xây dựng, chiến đấu và trưởng thành” là một cuộc thi nghiêm túc. Bằng chứng là ngay chiều ngày 18/2/2009 - ngày khóa sổ nhận tác phẩm dự thi, Ban Giám khảo đã được nghe một thông báo “nóng” của Ban Tổ chức cuộc thi: Toàn bộ 171 tác phẩm của 17 tác giả đã được mã hóa tên tác giả. Và qua kiểm tra ban đầu, Ban Tổ chức, căn cứ vào quy chế về địa danh, điều lệnh quân đội và kích thước ảnh, đã buộc phải loại 14 tác phẩm trước thềm các vòng thẩm định theo đúng thể lệ cuộc thi đã được Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam phê chuẩn và đồng ý bảo trợ.
Tác phẩm “Ngang sức, ngang tài” của tác giả Dương Thanh Xuân (giải nhì )
Như vậy, còn lại 157 tác phẩm để thẩm định, chọn ra 11 ảnh để trao giải và 60 ảnh triển lãm phục vụ lễ mít tinh kỷ niệm 20 năm Ngày Biên phòng toàn dân, 50 năm Ngày truyền thống bộ đội biên phòng do UBND tỉnh Phú Yên tổ chức vào ngày 27/2. Một sự lựa chọn quá hẹp từ một cuộc thi ảnh nghệ thuật cấp tỉnh với chủ đề vốn đã hẹp về không gian, thời gian và đối tượng thể hiện.
Về không gian, đối tượng thể hiện, tác phẩm đương nhiên phải là ảnh chụp các hoạt động xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của bộ đội biên phòng Phú Yên trên địa bàn tỉnh. Về thời gian, mãi đến quý III/2008, cuộc thi mới được Hội Liên hiệp Văn học - Nghệ thuật và Bộ chỉ huy Bộ đội biên phòng Phú Yên phát động. Và khó khăn là thời gian còn lại cho quãng “chạy nước rút” của các tay máy yêu quý bộ đội biên phòng của Phú Yên lại rơi đúng vào mùa mưa.
Khó là vậy, hẹp là thế, nhưng khi 157 tác phẩm ảnh của 17 tác giả gửi dự thi được lần lượt trưng lên qua các vòng chấm giải, cả Hội đồng Giám khảo gồm 5 người chúng tôi từ các tỉnh miền Trung được mời về chấm giải đã phải bất ngờ: Các tác phẩm ảnh dự thi không chỉ đạt về chất lượng, mà còn phong phú về các mảng hoạt động của lực lượng bộ đội biên phòng Phú Yên. Hơn thế, tuy thể hiện đa dạng các hoạt động của bộ đội biên phòng, nhưng các khuôn hình riêng của từng tác giả qua tác phẩm vẫn tập trung vào chủ đề phẩm chất bộ đội biên phòng - một phẩm chất gắn liền với truyền thống được bền công xây đắp lên từ phẩm cách “Người lính Cụ Hồ”. Ống kính hướng về các cuộc kiểm soát nghiêm cẩn trên bến cảng của chiến sĩ trạm biên phòng cửa khẩu, hay những cuộc tuần tra giữa bảng lảng biển trời trên doi cát dưới chân hải đăng Mũi Điện - điểm cực Đông trên đất liền của Tổ quốc. Hoặc khi ống kính góc rộng thu về phía khuôn hình mở những chấm xanh sắc áo biên phòng giữa cảnh sắc kỳ vĩ của thiên nhiên qua những thoáng tuần tra trên lớp lớp phún thạch gành Đá Dĩa. Cũng có đôi nét nhấn nhá từ một góc hình khác về cuộc thu giữ các cổ vật bị khai thác, buôn bán trái phép. Công việc chẳng đặng đừng và khô cứng đó bỗng như được làm mềm lại qua góc ống kính đặc tả những bàn tay nâng niu từng món cổ vật - một hình ảnh khá ấn tượng về trách nhiệm và ý thức của người lính biên phòng với những giá trị văn hóa của cha ông.
Tuy nhiên, ấn tượng nhất, đẫm chất biên phòng nhất phải kể đến những góc nhìn về phía những người lính biên phòng ngày đêm bám dân để quản lý, bảo vệ địa bàn trên tuyến biển đảo, từ những cuộc tiếp xúc, thăm hỏi, chia sẻ với người dân lúc khó khăn, hoạn nạn đến việc tham gia làm sạch môi trường… Và đặc biệt là khi bộ đội biên phòng vượt lên sóng gió, trực tiếp tham gia hoạt động cứu hộ người và tài sản của dân. Những góc khuôn hình sắc và sâu này cho thấy người lính biên phòng Phú Yên vì dân, vì nước, thực sự đã, đang và mãi mãi là điểm tựa vững vàng cho Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương trong công cuộc xây dựng, bảo vệ quê hương đất nước không ngừng đổi mới và phát triển.
Tuy nhiên, trong cái nền không gian đầy đặn những khoảnh khắc đẹp được ghi nhận bằng ảnh về các chiến sĩ biên phòng Phú Yên, vẫn còn lại đôi tác phẩm chưa đạt tới độ chín cả trong góc nhìn và cách biểu đạt cái hồn của tác phẩm ảnh. Vẫn biết mỗi tác phẩm ảnh được “viết” bằng ngôn ngữ nhiếp ảnh trên không gian 3 chiều, khó hơn cách viết bằng ngôn từ thông thường, song vẫn tiếc khi phải đắn đo chọn giải trước hình ảnh sĩ quan biên phòng trẻ trai trong vòng tay của người Mẹ - chữ Mẹ được viết hoa theo đúng ngữ nghĩa rộng lớn của người Mẹ Việt. Giá như tấm ảnh đặc tả vòng tay Mẹ được thể hiện trên nền một sự kiện nào đó (kể cả khi chụp và khi “xử lý hậu kỳ” tác phẩm, tác giả được phép sử dụng cái quyền “sắp xếp lại sự thật” để làm lung linh phần phông nền bị lố trắng một cách quá… thật thà). Tương tự như vậy là tấm ảnh được chụp rất có hồn về các chiến sĩ làm nhiệm vụ cảnh giới bảo vệ một lễ hội văn hóa trên gành Đá Dĩa. Nhưng chỉ vì sơ suất để “lọt” một chiến sĩ đi dép rọ khi làm nhiệm vụ, nên tấm ảnh đẹp về hình khối, thể hiện được hồn cốt truyền thống văn hóa đó đã bị loại ra khỏi tốp 60 ảnh triển lãm. Thực là tiếc, chỉ cần lách ống kính để một phiến đá hay một cành cây ở tiền cảnh che khuất phần bị “phô” đó, tấm ảnh đã không bị xếp vào những điều… đáng tiếc.
Tác phẩm “Cứu nạn” của tác giả Trần Quỳ (giải nhì)
Một đáng tiếc nữa là số lượng ảnh sự kiện quá khiêm tốn. Thực tế trên địa bàn Phú Yên quanh năm diễn ra không ít những sự kiện liên quan đến bộ đội biên phòng, nhưng không nhiều sự kiện được ghi nhận vào ống kính để dự thi. Phần vì sự hạn hẹp của thời gian xảy ra sự kiện, nhưng cái chính là do không gian diễn ra sự kiện luôn được “rào chắn” bảo vệ một cách thái quá, nên ngoại trừ một vài nhà báo có kinh nghiệm tiếp cận được, còn lại không phải ai, nhất là các nhà nhiếp ảnh nghiệp dư, cũng có thể tiếp cận để ghi nhận vào ống kính của mình những khoảnh khắc sinh động nhất, hiện thực nhất về sự kiện.
Khi nghe chúng tôi bày tỏ về sự tiếc nuối nói trên, đại tá Nguyễn Văn Thắm - Chính ủy Bộ đội Biên phòng Phú Yên đã chia sẻ với các nhà nhiếp ảnh bằng lời hứa: Sẽ hướng dẫn các cán bộ chiến sĩ biên phòng thuộc quyền trong phạm vi cho phép của luật, tạo mọi điều kiện để mỗi công dân - đặc biệt là những công dân cầm máy ảnh - có cơ hội tốt nhất, ghi lại những khoảnh khắc đẹp về phẩm cách người lính biên phòng luôn sát cánh với nhân dân trong các hoạt động quản lý, bảo vệ địa bàn, xứng đáng là chỗ dựa vững chắc của Đảng, chính quyền và nhân dân trên mặt trận bảo vệ an ninh biển đảo của quê hương đất nước.
Cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật “Bộ đội biên phòng Phú Yên xây dựng, chiến đấu và trưởng thành” là một sự chia sẻ thiết thực và hiệu quả với bộ đội biên phòng Phú Yên cho cùng một đích đến, như tên gọi tác phẩm đoạt giải nhất cuộc thi của tác giả Lê Minh và cũng là một lời thề biên phòng: “Vì biên cương Tổ quốc”.
LÊ BÁ DƯƠNG
