Làng tôi gần đồng, gần sông nên trong những ngày mưa tầm tã tháng 9, tháng 10, lúc cánh đồng trống không chỉ còn trơ gốc rạ và lộ ra bờ ruộng chi chít lỗ cua đồng, bọn trẻ chỉ cần mang chiếc áo tơi, đội cái nón cời, đi một buổi chiều là đã có một thùng cua ú ụ.
Dù vậy, việc bắt cua không mấy dễ dàng nếu không có chút kinh nghiệm và sự can đảm. Kinh nghiệm giúp bọn trẻ phân biệt hang cua với hang rắn để không phải giật thót tim khi nhìn thấy một cái đầu rắn thò ra khỏi hang. Còn sự can đảm giúp bọn trẻ có gan chụm năm ngón tay thọc vào cái lỗ sâu hút, chạm mai cua sau đó chộp lấy và kéo ra ngoài.
Thế nhưng, không phải con cua nào cũng nằm im. Có con đã giương sẵn đôi càng bén nhọn, chỉ chờ ngón tay mềm đưa vào là kẹp một phát đau điếng người. Khi ấy, càng động tay, gọng cua càng siết chặt, cho nên phải cố chịu đau, để tay thật im đợi đến khi con cua nới lỏng gọng kìm thì rút nhanh tay ra chộp ngay lên mai, tóm lấy nó. Cứ vậy, đến khi ngón tay bị kẹp đến te tua thì cua cũng đầy một thùng.
Cua mang về nhà sẽ được rộng hết vào trong thùng đất. Cứ đến bữa cơm, những con cua lớn sẽ được bắt ra, rửa sạch và chế biến. Hôm nào có nhiều thời gian, má sẽ tách mai, tách yếm cua, khều lấy phần gạch, giã phần thịt để nấu riêu. Sau đó, má lấy riêu nấu cùng đu đủ xắt nhỏ cho ra món canh cua đu đủ mềm tan trong miệng. Nếu có ít thời gian hơn, má cứ nấu phần nước lên cho sôi rồi nêm vào lá bông giề non tạo ra vị đậm đà và mùi thơm nức mũi. Khi cả nhà đã ngán món canh, cua sẽ được nướng lên dầm mắm chấm với đọt rau lang luộc hay biến tấu một chút bằng cách giã với muối và lá é trắng. Cùng là con cua đồng ấy, qua bàn tay của má mà có biết bao món ngon nhớ mãi đến giờ!
Chúng tôi lớn lên trong thời kỳ mà cái đói, cái rét vẫn còn hiện hữu ở mỗi chái nhà. Suốt chiều dài tuổi thơ lấm lem bùn đất ấy, con cua, con ốc bình dị luôn có mặt trong những bữa cơm giữa mưa dầm, gió bấc để làm ấm lòng bọn trẻ.
Biết ơn ruộng đồng thảo thơm cùng bàn tay dịu hiền của các má đã nuôi lớn bọn trẻ thành những chàng trai, cô gái. Để khi mỗi mùa mưa đến, nhìn sang cánh đồng trắng nước, chúng tôi lại kể cho nhau nghe về ký ức tuổi thơ nghèo khó nhưng tươi mới niềm vui.
BẢO HÀ
